Narodna bajanja istočne Srbije

Ljubinko Radenković: Narodna bajanja istočne Srbije Bajanja, Gradina 2-3/1973., str. 213-256.

Zaduvali vetrovi

Urok ide uz polje

Od uroci

Uzeše noge, uzeše ruke

Stra teram da isteram

Od stra

Daj krv za krv

I na vodi tri korita zlatna

Devet momka i devet motike

Od golemi namer

IZVORI I VREME ZAPISIVANjA NARODNIH BAJANjA

Zaduvali vetrovi

Od vetrovi: Milivojević Jevremka, 82. g. s. Davidovac kod Svrljiga. Novembar 1971.
Od zmije: Tasić Ruska, 88. g. s. Balajinac kod Niša. Februar 1971.
Da dode kokoške dom: Matić Dinka, 80. g.s. Lalinac kod Svrljiga. April 1972.
Da se vrnu ukrađene stvari: Matić Dinka, 80. g.s. Lalinac kod Svrljiga. April 1972.
Od glad: Ćorđević Rada, 32. g.s. Galibabinac kod Svrljiga, Novembar 1971.

Urok ide uz polje Od uroci

1. Vujić Krista, 64. g.s. Plužina kod Svrljiga. Septembar 1971.
2. Milivojević Jevremka, v.b. Od vetrovi.
3. Žikić Mika, 57. g.s. Galibabinac kod Svrljiga. Novembar 1971.
4. Stojanović Vukadinka, 75.g.s. Plužina kod Svrljiga. Septembar 1971.
5. Matejić Ruža, 61. g.s. Galibabinac kod Svrljiga, Novembar 1971.
6. Vitanović Tovilka, 74. g.s. Periš kod Svrljiga, Mart 1972.
7. Petković Stanija, 70. g.s. Galibabinac kod Svrljiga, Novembar 1971.
8. Rašić Lena, 67. g.s. Davidovac kod Svrljiga. Novembar 1971.
9. Rašić Kostadinka, 67. g.s. Davidovac kod Svrljiga. Novembar 1971.
10. Stanković Marija, 80. g.s. Plužina kod Svrljiga. Septembar 1971.
11. Stojanović Vukadinka, v. Od uroci br. 4
12. Milivojević Jevremka, v. Od vetrovi
13. Stamenković Milja, 78. g.s. Radmirovci kod Svrljiga. Novembar 1971.

Uzeše noge uzeše ruke

Od umor: Stojanović Denka, 90, g.s. Labukovo kod Svrljiga. Alril 1972.
Kad igra oko: v. Od vetrovi

Od bube u glavu

1. v. Od vetrovi
2. Stevanović Nastasija, 89. g.s. Lalinac kod Svrljiga. Alril 1972.
3. v. Od uroci, br. 4
Od svestičje: Dinić Darinka, 69. g.s. Davidovac kod Svrljiga. Novembar 1971.
Od rovanje: v. Od vetrovi

Stra teram da isteram Od stra

1. Stojanović Branka, 60. g.s. Cakavica kod Leskovca. Mart 1972.
2. V. Od uroci, 5r. 9
3. Milojković Latinka, 88. g.s. Plužina kod Svrljiga, Juli 1971.
4. V. Od umor
5. Mitić Ljubica, 70. g.s. Vranište kod Pirota. Februar 1972.
6. Papić Mara, 76. g.s. Ravni Dol. Februar 1972.
7. Jović Dragoslavka, 63. g.s. Periš. Septembar 1971.

Daj krv za krv

Od pešicu: v. Od svestičje
Od kikule: v. Od umor
Od brzak: Đorđević Jagoda, 56. g.s. Gornje Brijanje kod Leskovca. Maj 1972.
Od otekline: v. od zmije
Od prišta: v. Od vetrovi
Od sermu: v. Od brzak
Od seku: v. Od brzak,
Od glavu: v. Od vetrovi
Od bradavke: Nikolić Košuta, 74. g.s. Labukovo kod Svrljiga, April 1972.
Od ustrg: v. Od pešicu
Od klinovi: v. Od brzak
Od probod: v. Od stra, br. 9
Od nicine: Milosavljević Mileva, 51. g.s. Rgotina kod Zaječara. Juni 1972.
Od pljuske: Ranđelović Desa, 71. g.s. Rgotina kod Zaječara. Juni 1972.

Od usov

1. V. Od uroci, br. 3
2. V. Od bube u glavu, br. 2
3. Dinić Tikoslav: 75. g.s. Plužina kod Svrljiga. Septembar 1971.
4. V. Od uroci, br. 7
5. V. Od uroci, br. 4
6. V. Od uroci, br. 19
7. Žikić Dragomir, 54. g.s. Lozan kod Svrljiga. Mart 1972.
8. V. Od zmije
9. V. Od glad
10. V. Od vetrovi
11. V. Od brzak
12. V. Od uroci, br. 8
13. V. Od uroci, br. 5
14. Milošević Darinka, 84. g.s. Vitanovac kod Bele Palanke. Mart 1972.
15. V. Od stra, br. 7

Od ječmičić

1. V. Od uroci, br. 10
2. V. Od uroci, br. 6

Od smamku

1. V. Od stra, br. 7
2. Stanković Krstomirka, 67. I ,s. Plužnna kod Svrljiga. Juli 1971.

Od dal’k

1. V. Od uroci, br. 6
2. V. Od stra, br. 7

1. V. Od stra br. 7
2. V. Od vetrovi
3. V. Od uroci, br. 3
4. V. Od stra, br. 3
5. V. Od smamku, br. 2
6. V. Od bube u glavu, br. 2
7. Đorđević Aleksandar, 70. g.s. Jelašnica kod Zaječara. Jun 1972.

Od vetrinje

1. V. Od umor
2. Arsić Živojinka, 70. g.s. Grbavče kod Svrljiga. April 1972.
3. V. Od bube u glavu, br. 2

Od metaljku

1. V. Od svestičje
2. Vujić Budimka, 90.g.s. Plužina kod Svrljiga. Avgust 1971.

Od blagu ranu

1. V. Od stra, br. 3
2. V. Od vetrovi

Od rusu

1. V. Od uroci, br. 10
2. V. Od stra, br. 7
3. V. Od uroci, br. 3
4. V. Od uroci, br. 8
5. V. Od uroci, br. 4

Od viju

1. V. Od svestičje
2. V. Od glad

Od crveni vetar

1. V. Od svestičje
2. V. Od uroci, br. 8
3. V. Od glad
4. Pešić Slavka, 76.g.s. G.Matejevac kod Niša. Februar 1972.
5. Jovanović Pefija, 70. g.s. Miranovac kod Bele Palanke. Mart 1972.
6. V. Od bube u glavu, br. 2
7. V. Od nicine

I na vodi tri korita zlatna

Devojačko bajanje: v. Od vetrovi
Za zdravje: v. Od stra, br. 1

Devet momka i devet matike

Od golemi namer: v. Od stra, br. 3
Od učin: v. Od stra, br. 7

NAPOMENA: Svaka koincidencija sa drugim zapisivačima je slučajna, jer sam bajanja zapisao neposredno prethodno snimajući na magnetofonsku traku, izuzev iz sela Jelašnica i Rgotina, koja sam dobio preko Slobodana Rakića, a neka bajanja od Dragoslavke Jović mi je ustupio Zlatko Manić, kojim se ovom prilikom zahvaljujem.

NAPOMENE UZ POJEDINA BAJANjA

IMENA LjUDI OD KOJIH SU ZAPISANA BAJANjA

Arsić Živojinka, 70. g.s. Grbavče kod Svrljiga.
Vitanović Tovilka, 74. . g.s. Plužina kod Svrljiga
Vujić Budimka, 90. g.s. Plužina kod Svrljiga
Vujić Krista, 64. g.s. Plužina kod Svrljiga
Dinić Darinka, 69. g.s. Davidovac kod Svrljiga
Dinić Tikoslav, 75. g.s. Plužina kod Svrljiga
Đurđević Aleksandar, 70. g.s. Jelašnipa kod Zaječara
Đorđević Jagoda, 56. g.s. Gornje Brijanje kod Leskovca
Đorđević Rada, 32. g.s. Galibabinac kod Sprljigl
Žikić Dragomir, 54. g.s. Lozan kod Svrljiga
Žikić Mika, 57. g.s Galibabiiac kod Svrljiga
Jovanović Petrija, 70. g.s. Miranovačka kula kod B. Palanke
Matejić Ruža, 61. g.s. Galibabinac kod Svrljiga
Matić Dinka, 80. g.s. Lalinac kod Svrljiga
Milivojević Jevremka, 82. g.s. Davidovac kod Svrljiga
Milojković Latinka, 88. g.s. Plužina kod Svrljiga
Milojković Latinka, 88. g.s. Plužina kod Svrljiga
Mitić Ljubica, 70. g.s. Vranište kod Pirota
Milosavljević Milena, 51. g.s. Rgotina kod Zaječara
Milošević Darinka, 84. g.s. Vitanovac kod B. Palanke
Nikolić Košuta, 74. g.s. Labukovo kod Svrljiga
Papić Mara, 76. g. s. Ravni Dol
Petković Stanija, 70. g.s. Galibabinac kod Svrljiga
Petrović Stojana, 73. g.s. Ćukovac kod Leskovca
Pešić Slavka, 76. g.s. Gornji Matejevac
Radenković Lepa, 70. g.s. Galibabinac kod Svrljiga
Ranđelović Desa, 71. g.s. Rgotina kod Zaječara
Rašić Kostadinka, 67. g.s. Davidovac kod Svrljiga
Rašić Lena, 67. g.s. Davidovac kod Svrljiga
Stanković Krstomirka, 67. g.s. Plužina kod Svrljiga
Stanković Marija, 80. g.s. Plužina kod Svrljiga
Stanković Milja, 78. g.s. Radmirovac kod Svrljiga
Stevanović Nastasija, 89. g.s. Lalinac kod Svrljiga
Stojanović Branka, 60. g.s. Cekavica kod Leskovca
Stojanović Vukadinka, 75. g.s. Plužina kod Svrljiga
Stojanović Denka, 90. g.s. Labukovo kod Svrljiga
Tasić Ruska, 88. g.s. Balajinac kod Niša
Filipović Zorka, 78. g.s. Rautovo kod Niša

REČNIK MANjE POZNATIH REČI I GRUPA REČI

A

aliverče — up. alev-crven
alrok — b. aloka — jaruga
apsa — zatvor

B

baštin — očev
blažil — jeo masno jelo
bolež — glag. imenica od glagola boleti
bravče — živinče (sitna stoka: jagnje, tele itd).
bunjište — đubrište

V

vanul — uhvatio
vedro — drveni sud u obliku čabra za mleko
viovilska virišta — mesto skupljanja vila
vrljili — bacili
vrni se — vrati se

G

goren — gorski, planinski, šumski
grbina — leđa
grman — žbun
grnci — zemljani sudovi u kojima se kuvalo

D

del (delinje) — valovito zemljipšte
dodilo — dolazilo, vraćalo se
dušmanji — neprijatelji

DZ

dzavni — odjekuje, zvoni

E

evi — sažimanje glasova od ej vi

Z

zam’n — vreme
zaduvali — počeli su da duvaju
zboru — govore

I

ized — ujed
imali — (1) imali su, posedovali, (2) postojali, bili
isvrljili — izbacili
iščobrlje — kad kokoške iskopaju noktima
iščoprkaju — v. iščobrlje

K

kladanac — izvor
kljunica — kljun
kolom doš’l — kolima došao
koševi — mn. ambari, (2) pleteni sudovi od pruća
knoći — večeras, doveče
konjom doš’l — konjem došao
krvave mrsoljine — ostaci porođaja
kriv — hrom
kuga — koga
kude se kamenje obrta — misli se na vodenični kamen
kupče — manji zemljan sud za vodu (krčag), veći se zove testija
kučina kotila -— ostatak od onoga gde se kote psi

L

lajno — stočna balega
lesa — kapija od pletenog pruća
ložičnja — up. ložičnjak, mesto gde se suše kašike (ložice)
ločnice — jame

M

mačina gnjezdila — deo gnezdd gde se okoti mačka
miro — sveto drvo
mutav — nem
m’lca — muca

N

nagmacal — nagazio
namer — mađija, učin
naprat — nabačene čini
narusiše — natruniše

Nj

njuca — riče

O

ogalatio se — uprljao se
odadba — udaja
odalali — odeljali
odilo — išlo, putovalo
oduni (ga) — oduvaj (ga)
ošla — otišla

P

padinjak — augmentativ od padina uvala
panair — up. tur. panajir „vašar”
panaici — ljudi sa vašara
plaj — došlo je od plav što u istočnoj Srbiji znači žut(uporedi: učinila plavo za anteriju za mužava — ofarbala (vunu) žuto mužu za džemper) plin — pena
plot’k — deminutiv od plot, što znači ograda obično od trnja
pokađen — stavljen pod dim zapaljene trave-melema (obično je to dim specijalnog mirisa) ili pod paru za vreme gašenja ugljevlja, a u nekim drugim krajevima rastopljenog olova potera (ga) — (1) pojurio (ga), (2) ponudi (ga)
počepen — iskrivljen u smislu telesnih mana (razrok, sa krivim ustima, bez ruku ili nogu)
pra — prašina, prah
praputinje — sažimanje od prah po putinje
prdak — zadnji deo na gajdama (rog) koji jednolično prati melodiju
pretužio se — požalio se
provrevi — progovori
pceta (pcetija) — psi
pčeška vera — pasja vera

R

raspratio — poslao, pokazao im put
rove — plače
rubina — stara iskrpljena košulja od konoplja („prtena”)
rutav — dlakav

S

savinjanje — rana zora
samsov — jak pas
seljane — seljaci (stari nominativ mn).
sirenje — sir
skrpa — škripi
skuta — sakrije
smamio (ih) — pozvao (ih), skupio (ih)
snaga — telo
snajno — sjajno
struga — tor
strunj — dlaka, kostret
sur — grao
s’b’r — „nešto dobro”

T

takom — sažimanje od tako mi
teglji — vuče
tike — nego
tići — ptići
tojaga — težak drveni štap koji nose čobani
trljak — tor
tupkalo — skakalo u mesto
tupa (u glav) — igra (mu), uporedi: tupaju mu zajčići u grudi — kaže se kad se čovek uplaši i srce mu ubrzano radi)

Ć

ćitka — kita, kitica
ćorav — slep
ćoš’k — ugao, kut
ćuta — vo

U

uripi — uskoči
us’nul — osušio se

C

cedilo — retka krpa u koju se stavlja mladi sir da se odvoji surutka

Č

čela — pčela
čičeraci — brdašca (up. čuker)
čobrlje — v. iščobrlje
čudan čovek — čovek sa urokljivim očima, koga majka odbija od sise pa ga opet povrati, ili je to obeleženi čovek nekom „belegom” na licu (ožiljkom)
čukica — v. čičeraci
čur — dim
č’klje (ga) — golica ga

Š

šiba — stabla drveća
šnjevalni vetrovi—up. šnjeva — sanja
što te zdalo — ono što te je stvorilo