Politička prošlost Hrvata 4
| ←< 3. glava | POLITIČKA PROŠLOST HRVATA Pisac: Vaso Čubrilović |
5. glava >→ |
Nastavljajući rad svojih prethodnika Tomislav je doveo do vrhunca moći državu Trpimirovića. I opet veliki istoriski događaji susednih zemalja deluju na istoriju hrvatskog naroda. Vizantija je posle smrti Vasilija I, Makedonskog, ponovno oslabila na moru i na kopnu. Bugarska Simeona Velikog teži da je istisne sa Balkana pa pruža ruku i za samim Carigradom. Venecija je toliko nemoćna da mora da plaća neku vrstu godišnjeg danka hrvatskom knezu samo da drži na uzdi neretljanske gusare. I Nemačka slabi rastrzana unutrašnjim borbama za vreme poslednjih Karlovića. Dolazak Mađara u Panonsku Niziju ipak je najveći događaj u istoriji srednjeg Podunavlja i Hrvata onoga vremena.
Mađari su narod, nastao ukrštanjem ugrofinskih i tursko-tatarskih plemena. Krećući se stepama južne Rusije ovaj ratnički i konjički narod stigao je u drugoj polovini IX veka u ravnice izmeću Dnjepra i Dunava. Iz tog skloništa pljačkaških, stepskih naroda, odakle se išlo na pohode na Balkan i u Srednju Evropu i Mađari provaljuju pljačke radi u susedne zemlje. Kao vizantiski saveznici napadaju oni na Bugarsku, a na poziv neopreznog nemačkog cara Veliku Moravsku. Simeon Veliki natura im na vrat Pečenege sa istoka i pritešnjeni sa dve strane, od Bugara i Pečenega, oni izmiču pod voćstvom Arpadovim preko Karpata u Panonsku Niziju. Na starim taborištima Huna i Avara i Mađari razapinju 896 u stepama oko reke Tise svoje šatore.
Dolaskom Mađara iz temelja su se izmenili odnosi snaga u srednjem Podunavlju i dat drugi pravac istoriji Srednje i Jugoistočne Evrope. U nepreglednu slovensku masu, što se za vreme seobe naroda razlila od Baltičkog do Jadranskog i Egejskog mora, zabio se mađarski klin odvajajući Zapadne Slovene od Južnih. Panonska Nizija koja je pružala sve geopolitičke uslove za stvaranje jedne velike slovenske kulturne i državne zajednice, kako se bila počela stvarati u prvoj polovini VII veka za vreme Samovo politički, a za Ćirila i Metodija u IX veku kulturno, biće od sad osnova jednom rasno i kulturno stranom narodu za razbijanje njihovog političkog i kulturnog jedinstva. Istina, pojava jedne ratničke države u ravnicama oko Tise i Dunava zaustavila je prodiranje Nemaca u tom pravcu za čitav niz vekova, ali ni ta činjenica ne može doknaditi Slovenima kidanje geografskog jedinstva sa svim njegovim mogućnostima.
Posebice je bila za Hrvate od velikog značaja pojava nove države u njihovu susedstvu. Gospodujući Panonskom Nizijom do Drave, Mađari su još u početku težili da zavladaju i Panonskom Hrvatskom. To je imalo za posledicu da je Panonska Hrvatska potražila pomoć od Dalmatinske Hrvatske, Tomislav ju je pružio, odbranio granicu na Dravi i pripojio Panonsku Hrvatsku svojoj državi. Tako se kao odgovor na pojavu Mađara u Panonskoj Niziji prvi put ujedinjuju Dalmatinska i Panonska Hrvatska i stvara hrvatska država.
Uporedo sa ratovima protivu Mađara vođena je i borba sa Bugarskom Simeona Velikog. Kao saveznik Vizantije i Srbije Tomislav je nekoliko puta ratovao sa Bugarskom ili pomažući raške velike župane ili sam ratujući. Vizantija mu je iz zahvalnosti dala na upravu dalmatinske gradove, tako se prvi put hrvatsko zaleđe nalazi pod istom upravom sa latinskim primorjem. Videćemo kakav će kulturno-politički značaj ovo imati za istoriju Hrvata. U borbi sa Bugarskom Tomislav je proširio svoj uticaj i na susedne oblasti u unutrašnjosti naših zemalja. Humski knez Mihailo Višević bio mu je sused i prijatelj, Raška je stojala pod njegovim uticajem.
Konstantin Porfirogenit, vizaitiski car, kaže za Tomislava da je imao vojsku od 160.000 pešaka i konjanika i 80 velikih a stotinu malih lađa na moru. Da okruni svoje uspehe, Tomislav se 925 proglasi hrvatskim kraljem. Tri godine posle toga on je umro. Bio je prvi hrvatski kralj, tvorac hrvatskog državnog jedinstva i ideje velike nacionalne države. Iako je moć njegovog kraljevstva bila relativno kratkog veka, uspomena na njega sačuvaće se kroz vekove u hrvatskom narodu i davati glavnu hranu nadama i stremljenjima čitavih pokolenja sve do danas.