Istorija Srba, Hrvata i Slovenaca 4
| ←< 3. glava | ISTORIJA SRBA, HRVATA I SLOVENACA Pisac: Stanoje Stanojević |
5. glava >→ |
Početak državnog života.
Kada su Srbi, Hrvati i Slovenci naselili zemlje, u kojima sada stanuju, oni nisu doneli sobom, niti su u početku ovde imali, svoju državnu organizaciju. Oni su bili, kao i ostali Sloveni u to doba, podeljeni na plemena, i imali su svoju staru plemensku organizaciju; imali su u plemenima svoje plemenske glavare, koji su, u dogovoru sa celim narodom, rešavali sve narodne poslove. Veće zajednice i organizacije, koja bi ličila na državnu, nije kod njih u to doba bilo. I ako su srpska, hrvatska i slovenačka plemena već i pre toga, a osobito od kad su se naselila na Balkanskom Poluostrvu, došla u vezu sa narodima, koji su već davno imali svoje dobro uređene države, ipak to za dugo nije uticalo na stvaranje njihove državne organizacije. Stari život i stare navike i običaje nije bilo lako napustiti. Tek početkom IX veka javljaju se prvi zametci državnog života i državnog uređenja kod Hrvata i Srba. Tokom IX veka onda sva tri plemena, i Srbi i Hrvati i Slovenci, obrazuju prve svoje države i dobivaju celokupno državno uređenje.
Jedan od najvećih i najvažnijih preloma u životu srpskih, hrvatskih i slovenačkih plemena nastao je, kada su oni, početkom IX veka, prvi put dobili svoju državu, i kada su prešli od plemenske u državnu organizaciju. Verovatno je na njih u tome pravcu najviše uticala franačka država, jer je prva srpsko-hrvatsko-slovenačka država postala na franačkoj teritoriji i u borbi protiv Franaka. Ali je bez sumnje bilo i drugih momenata, koji su uticali na stvaranje te prve države: razvitak narodnog života i kulture sam sobom, zatim zajednička opasnost od neprijateljâ i zajednička težnja za slobodom, svakako i ugledanje na druge države: Vizantiju, Bugarsku, Mletke i t. d.
Prva država, koju su osnovali Srbi, Hrvati i Slovenci, bila je država Ljudevita Posavskog (819—822 god.).
Dva su važna momenta, koje valja osobito istaći, kad se govori o toj prvoj srpsko-hrvatsko-slovenačkoj državi: geografski i etnički.
Centar Ljudevitove države bio je u zapadnom delu Slavonije, dakle u basenu srednjega Dunava. Odatle, iz basena srednjega Dunava, Ljudevit je svoju vlast širio, ili bar pokušavao da je širi, na sve četiri strane: na sever u krajeve između Drave i Dunava, na zapad uz Savu i uz Dravu, na istok i jugo-istok u Slavoniju, u Srem, u Braničevo, dakle u moravski i timočki sliv, i na jug u Bosnu.
Drugi, etnički, momenat, još je mnogo važniji i značajniji. U doba kada su se naselili na Balkanskom Poluostrvu, Srbi, Hrvati i Slovenci nisu još obrazovali velike narodne zajednice, nego su bili podeljeni na mnogo etnički identičnih plemena, od kojih je docnije obrazovan srpski, hrvatski i slovenački narod. Mnoga od tih plemena nisu u to doba još bila nacionalno opredeljena, prema ondašnjem srpskom i hrvatskom središtu. Tako su između srpskog i hrvatskog etničkog, središta u to doba bila još neopredeljena i neodređena m ona plemena, koja su činila zametak i sačinjavala jezgro Ljudevitove države. Stoga Ljudevitova država, po svojoj etničkoj sadržini, nije bila ni srpska ni hrvatska, ili upravo bolje: ona je bila i srpska i hrvatska.
Ako bi se za jezgro prvobitne Ljudevitove države i moglo reći, da nije ni srpsko ni hrvatsko, po duhu Ljudevitovog rada i po pravcu njegovih aspiracija i njegovih osvajanja, njegova je država bezuslovno bila i srpska i hrvatska i slovenačka, jer je ona obuhvatala plemena od Triglava do Timoka, dakle i delove onih plemena, koja su u to doba ven bila etnički određena, i koja su već pripadala srpskom, hrvatskom i slovenačkom narodu.
Prva država na slovenskom jugu, osnovana u početku IX veka, imala je dakle, i geografiski i etnički i politički, sve uslove da se razvije u državu, kakva je tek sada, posle jedanaest vekova, stvorena. Ta država je imala svoje središte u basenu srednjega Dunava, osnovana je od plemena, koja su bila podjednako i srpska i hrvatska, a širila se, ili je bar htela da se širi, iz svoje prirodne, i geografske i etnografske, baze u pravce, gde je za nju bila povoljna i geografska i etnička situacija, u Primorje, u Zagorje i u Moravsku dolinu, među Srbe, Hrvate i Slovence.
Ljudevitova država, koja je imala klice i uslove za jednu veliku srpsko-hrvatsko-slovenačku državu, živela je samo nekoliko godina, a uspela je da tek u glavnim konturama obeleži velike osnove i širok plan. Ona je brzo propala, u prvom redu stoga, što je franačka država, iz koje se ona revolucijom podigla, bila jača od nje, ali još više zbog toga, što su u borbi protiv Ljudevita pomagali Francima i knezovi srpsko-hrvatskih plemena, koji u to doba naravno nisu mogli shvatiti značaj Ljudevitovog rada.
Ljudevitova je država propala, ali svest o državnoj organizaciji i ideja o potrebi te organizacije ostala je kod Srba, Hrvata i Slovenaca živa, i uskoro posle toga, sredinom IX veka, stvorena je, skoro u isti mah, i prva hrvatska država u Primorju i prva srpska država u Zagorju, a odmah za tim i prva slovenačka država, u krajevima između Drave i Dunava.