Sedem юnaci i arapin
Šetba šete Marko Prilepčanec,
šetba šeta niz Kosovo pole,
tamo prave sedumdeset manastir,
bez vezirov i bez carev izan.
Ottam oйde na šoroko Skopйe,
tamo fati manastir da prave,
manastir prave Sveti Dimitrя.
Koga Marko napravi manastir,
mi se preču vo grada Stambula,
vo Stambula do sultan Murada.
Sultan Murad si klade telяli.
Telяl liče niz grada Stambula:
- Dalь čuete, turci i raяte!
Щo nastanal Delibaša Marko,
щo mi set tiя čudbi ot nego!
Koй йe юnak nad юnaka roden,
da go fatit Delibaša Marko,
živ do mene nego da donese;
ke mu dadam do tri lepi zemle,
ke mu dadam gora kamenica,
ke mu dadam v Bosna Saraevo,
ke mu dadam seta Bosna kъrvava,
sъde Marka živa do donese,
ako sake, oщe zemя davam!
Se naime eden Cъrn Arapin,
izpadna, pred cara se pokloni:
- Čestit care, ot sega do veka!
Я sum vreden Marka živ da fatam.
Bog da ubiet zemite, щo davaš,
щo ne ragяt ni hleb, ni pa vino.
Taksaй, care, drugo, щo ke taksaš!
Otgovore toй car Sultan Murad:
- Ke ti daam grada Stalakina,
щo povelяt Stalakin Todore;
ke ti daam grada Radomira,
щo povelяt ta stara Vlahina;
ke ti daam i grada Prilepa,
щo povelяt Kralvevike Marko;
ke ti dam i Markov šaren kon,
ke ti daam bozdugan i sabя,
ke ti daam mlada Markoica,
Markoica so se mъžko dete.
Pa se svali Cъrniot Arapin,
pa se svali vo Stambul čaršiя,
pravo tegli na bezistendžii;
tamo kroit rubo kalugersko.
Ottam otide na kuemdžii,
tam napravi kъrsti pozlateni,
na glavata kapa kalugerska,
na rъceto narъkvici zlatni,
si se stori cъrna kalugara;
pa otide vo grada Prilepa,
na Markovite težki porti;
vikna, čukna Cъrnio Arapin,
pa izpadna Markovata maйka,
neя pita kъd' йe sin й Marko,
mu trebalo popoй, kalugeri,
po airi izmet da mu činat.
Togaй reče Markovata maйka:
- Ne йe tuka moйo sin Marko,
Marko pravi tam lep manastir,
lep manastir Sveti Dimitria.
Kato mi nauči Cъrn Arapin,
stegna konьo so zlatni zengii,
ta otide na Skopйe široko,
pravo tegle na lepi manastir,
pa zastana na cъrkvinska vrata,
provikna se Cъrna Arapina:
- A izpadni, Marko Kralevike!
Koga Marko s' obzъrna i vide:
- Ot Boga da naйdiš, щo mi baraš,
щo mi baraš tuka Cъrn Arapin!
Togaй reče Cъrna Arapina:
- Ovedi se Delibaša Marko,
ovedi se, nemoй greši duša!
Я ne sum ti Cъrna Arapina,
toku sum ti cъrna kalugera,
dur ot čista gora, Sveta gora,
ot lep manastir, ot Hilindara;
ovedi se, nemoй greši duša;
pъrvo pop il kaluger, щo ide,
trebuva stopanot da izpadne,
da mu pee po edna molitva.
Togaй reče Delibaša Marko:
- Ti se molяm, otče, da me prostiš,
da me prostiš, я ne znam koй si!
Tog izvade Cъrna Arapina,
mi izvade kniga ot pazuha
i я klava na Markova glava;
pa mi fati molitva da pee.
So desnata rъka kniga dъrže,
so levata rъka sindžir dъrže;
sindžir klade na Marka na gъrlo,
vъrza Marka za konьovo sedlo,
izvede go ot lepi manastir.
Piщi Marko kako lюta zmia;
pa go doču haйdut Debel Novak,
izvika na Novačica mlada:
- Odi skoro konьo da izsedliš,
da iztъrčam do široko Skopйe,
do manastir Sveti Dimitria.
Koga doйde haйdut Debel Novak,
koga gleda, Marka mi go nemat.
Stegna konьo niz Skopйe široko
i mi bъrka Cъrna Arapina,
da otkine Marka Kralevikя.
Koga stigna Cъrna Arapina,
deka vleče Delibaša Marka,
deka vleče po studni kaldarmi.
Provikna se haйdut Debel Novak:
- Kafpe edin, Cъrna Arapino!
Ne ti stigna яstйe, щo яdiše,
pa si došol юnaci da faщaš.
Mene vikat haйdut Debel Novak
ot visoka Kačanina grada;
dali znaiš, Cъrna Arapino,
ako tъrgnam težka bozdugana,
ak' te udram megю dvete oči,
dvete oči ot glava ke skoknat,
ka йe bel den, noke ke se storit.
Pa zavъrti Cъrna Arapina,
pa zavъrti derviško dervedže.
- Aйde, reče, haйdut Debel Novak,
aram da йe kralьstvo, щo kralюvaš,
kak' men Arapin ak' ne otepaš!
Mahna Novak težka bozdugana,
Cъrn Arapin bozdugan prečeka,
go prečeka na malkiot pъrst.
Togaй fъrli Cъrna Arapina,
Fъrli alka, fati Debel Novak;
ta gi stori dva dobri юnaka.
Pa fatiha dvata dobri kralя
da si piщat kako lюti zmii.
Leli doču Novakovo dete,
Novakovo Gruica voйvoda.
Koga doйde u Skopйe šoroko,
puщi konьo niz Skopйe široko,
tuva-tamo Arapin da stignit.
I go stigna na skopskite porti.
Provikna se Gruica voйvoda:
- Kafpe edin, Cъrna Arapino!
Ne йe, kafpe, Delibaša Marko,
ne йe moйo tatko Debel Novak,
Men me vikat Gruica voйvoda,
mъtna voda poroй kako nose,
taka tebe ke ponesam, bedo,
čekaй bozdugan otmene na teb.
I Arapin podade dervedže,
pak Arapin na nišan zastana.
- Aйde, Gruйo, tebe da te vidam,
da te vidam щo юnašstvo imaš.
Nišan klade Arapsko koleno.
Koga fъrli Gruica voйvoda,
koga fъrli težka bozdugana,
go dočeka Cъrna Arapina,
go dočeka n'arapsko koleno;
fъrli alka i mi fati Gruя,
ta gi stori tri dobri юnaka.
Piщat oni kako lюti zmii.
Leli doču po-malkoto dete,
po-maloto, haйdutNovakovo,
po-maloto Deli Tatomirče;
puщi konя niz Skopйe široko,
tuva-tamo Arapin da stigne,
migo stigna dur nadvor ot Skopйe,
vonka do sedum saate mesta.
Pa si vikna Deli Tatomirče:
- Nikakov edin ti, Cъrn Arapin,
щo si došol kralevi da faщaš!
Pa podade derviško dervedže:
- Aйde, vele, Deli Tatomirče!
I я te znam, i svetot te znaяt,
щo юnašstvo tvoe sъrce imat,
kog sedeše na Demirkapia,
n'ostavaše pile da pomine,
a kamo li čovek da pomine,
a ti toga mošene strah imaše,
strah imaše ot goli derviši;
da te vidam, Deli Tatomirče!
Pa zamahna težka topuzina,
go prečeka Cъrna Arapina,
go prečeka na levata rъka,
i nego mi v alka zaklюči,
ta gi stori četir' dobri kralя.
Piщat oni kako lюti zmii.
Arapin gi vleče po drumovi.
Leli doču Яnkula voйvoda,
voйvoda ot grada Šidina;
pa si яvna konя Pelivana,
ta mi doйde na Skopйe široko.
Vide prazen manastir da stoe,
pobratima Marka mi go nemat.
Mu tekna ot' Arapin go fati.
Koga яvna konя podletoga,
ta izpadna ot Skopйe široko,
tuva-tamo Arapin da stignit,
go stigna na široko Kosovo.
Provikna se Яnkula voйvoda:
- Stoi tamo, Cъrna Arapino!
Яzka sum ti Яnkula voйvoda,
mъtna voda reka kako nose,
taka tebe az ke te ponasam!
A ka doču Cъrna Arapina,
pa zavъrti derviško dervedže:
- Aйd' i tebe, Яnkula voйvoda,
da te vidam щo юnašstvo imaš,
aram da йe kralьstvo, щo kralюvaš,
kak' men Arapin, ak' ne otepaš.
Kog' Яnkula mahna bozdugana,
go prečeka na levata rъka,
fъrli alka i Яnkula fati,
tagi stori pet dobri юnaka.
Piщat oni kako lюti zmii;
nih Arapin vleče po drumovi.
Koga mi doču Miloš Orgяnin
Miloš Orgяnin ot Orgяna grada,
On ne odi na široko Skopйe,
preku pole i planini tegle,
da prevъrne Cъrna Arapina,
Miloš nego pitat, nego sakat.
Otdaleko mahna bozdugana.
- Dъrži kafpe, Cъrna Arapino!
Щo si došol vo našata zemя!
Car caruva u Stambula grada,
a nie u našata ni zemя;
mene me vikat Orgяnin Miloš!
Provikna se Cъrna Arapina:
- Haйde, Miloš, щo юnašstvo imaš,
haram da et men ak' ne otepaš!
Miloš mahna težka topuzina,
a arapin podade dervedže,
nema dek da klade bozdugana;
tog' Arapin na težko se naйde.
Bozdugan padna na arapski grъdi;
fъrli alka i Miloša fati
i gi stori šest dobri юnaci.
Piщat oni kato lюti zmii.
Nebo i zemяta se tresat,
dokraй zemя glasove se slušat.
Kako щo gъrme sveti Ilia,
taka ot kralьove glasove gъrmat.
Piщat oni kako lюti zmii.
Leli doču Sekula Detence,
Sekula йe ot Budima grada,
Sekula Sokolovoto dete.
On voюva tokmo devet godin,
na Sultan Muradova voйska.
Koga beše sednal da večera,
ot vratici glasьe dostignaha;
i provikna na negova lюba:
- Pъrva lюbo, mlada Sekulice!
Nemoй stoi, nemoй, lюbo, slušaй,
skor' osedlaй moя bъrza konя,
Da izlezam niz pole široko,
devet godin zemя sum ostavil,
slušam vreva po široko pole,
cъrn Arapin po pole mi šetat.
Dalь ot carot toй izan imat,
za da gazit moяta mi zemя;
osedlaй konя ot konюšnica.
Koga stana Sekuica mlada,
osedla mu konя šarenoga;
a Sekula opasa si sabя
i si zede težka bozdugana,
se prekъrsti sproti izhod sъnce.
Koga stъpna na zlatna zengia,
se prefъrli konю na ramena.
Sekulica mlada mu podade,
mu podade edna malka čaša.
Koga čaša do oči poklopi,
izvikna se na negova lюba:
- Pъrva lюbo, ostani so zdravьe.
Pravo tegle na Skopйe široko,
na manastir Sveti Dimitria;
gleda tamo sam manastir stoe,
gleda čička mu Marka go nemat;
mu tekna, ot' Arapin go fati,
i na site sveci se pokloni,
naй-povike na Sveti Dimitria:
pa si vяhna konя krilatoga,
ka go puщi niz Skopйe široko,
ot kopita ogan izvaduva,
preku glava iskri duri letat.
Koga izpadna ot Skopйe vonka,
togaй mi vele negov šaren konь
se viskom na stopan prikažuva:
- Moй stopane, Sekula Detence!
Ako sakaš Arapin da stigniš,
na mene ti яko da se dъržeš,
я sum vreden Arapin da stignam.
Reče й letna pod višnoto nebo;
Tuva-tamo Arapin da stignit,
pa go stigna vo gora zelena,
pa se svali ot negov konя,
ta padna na zemя gospodova,
pa si svali ot glavata kapa,
metani čine na nebo, na zemlя
i na site sveci red po redom,
naй-povike na Sveti Dimitrя.
- Ela, Bože, ti mene pomoži,
mili Bože i sveti Dimitrя,
Cъrn Arapin v rъka da si kladam!
Koga svъrši Sekula molitva,
si se fъrli na konь na ramena,
pa go stigna Cъrna Arapina,
si go stigna vo zelena gora.
Provikna se Sekula Detence:
- Dъrž se, nikakvo Cъrni Arapin,
ne et, kafpe, Delibaša Marko,
ne et, kafpe, haйdut Debel Novak;
men me vikat Sekula Detence,
na prezime Sokolovo dete,
devet godin na cara rabotah;
dъrž se edin, Cъrna Arapino,
da te vidam щo юnašstvo imaš!
I Arapin podade dervedže,
i provikna Cъrna Arapina:
- Aй da vidam, Sekula Detence!
Я si fatih šest dobri юnaka,
edna alk uщ' za tebe imam;
Bog ke dait i tebe ke fatam,
kak mal dever nevesta щo vodit,
taka i ti šest kralя ke vodiš.
Provikna se Sekula Detence:
- Aй da vidam, Cъrna Arapino,
da te vidam щo юnašstvo imaš -
nemoй gledaй, oti я sum dete!
Slušaй, Cъrna bedo, da ti kažam -
da izpadniš na юnački megdan,
da vidam čйa maйka sin rodila,
čia sestra brata si dъržala;
da vidime čйe maйka ke plačit!
Ti ostavi šest kralя vъrzani,
ostavi gi na pъtot da stoяt,
ta izpadni na юnački megdan!
I Arapin nema щo da čini,
pa izpadna na юnački megdan;
pa izpadna Sekula Detence.
Saka dete s bozdugan da mahne,
sak' Arapin s bozdugan da mahne.
Provikna se Sekula Detence:
- Mnog' arapski bozdugane sum яl,
neka яdam uщe eden tvoй!
Pa zastana Sekula na nišan.
Cъrn Arapin fati da mi meri,
ne merit on ni gore, ni dolu,
toku mere na konьskoto čelo.
Kog' Arapin fъrli bozdugana,
Sekulov konь vo včaso si legna,
on si legna na zelena treva,
pa bozdugan pomina nad glava,
nad glava ot sekula Detence.
Pa si stana Sekula Detence,
on ne merit na konьskoto čelo,
pravo merit na konюskite grъdi.
Kog' Sekula fъrli bozdugana,
arapski konь legna na kolena
i bozdugan udari Arapina,
go udari megю dvete oči;
s' iztarkalя ot konьo na zemя;
padn' Arapin, Sekula napadna,
pa izvade sabя ot nožnica,
ta preseče Arapskata glava,
pa я klade vo konьskiot zobnik,
я zakači na konьnskoto seldo,
pa izvikna Sekula Detence,
pa izvikna na šest dobri kralя:
- Moй vuйkovci i moi čičovci,
az pogubih Cъrna arapina!
A щo beše Sekula Detence,
lel potъrgna sabя ot nožnica,
i preseče šest arapski alki,
pa izpuщi šest dobri юnaci.
Progovora Sekula Detence:
- Moi vuйkovci i moi čičovci!
Vie odeйte na široko Skopйe,
na manastir Sveti Dimitria,
tamo mene vie da čekate;
az ke odam vo grada Stambula
vo Stambula do Sultan Murada,
da go pitam dali dade izan
da šetaяt po našata zemя,
da šetaяt cъrnine arapi;
ako sultan taka dede izan
ke otklюčam sabя ot nožnica,
i negova glava ke otrežam;
vie mene čekaйte na Skopйe.
I otide Sekula Detence,
on otide vo Stambula grada,
vo Stambula do Sultan Murada;
se pokloni na Sultan Murada,
mu celiva rъka i koleno,
mu govore Sekula Detence:
- Čestit, caru, ot sega do veka!
Щo йe taя mъka ot arapi,
щo šetat po našata zemя!
Da mi klavat kralevi vo sindžir!
Otgovore carot Sultan Murad:
- Moi sinko, Sekula Detence!
Donesi mi edna' arapska glava,
ke ti daam petnaest tovara
drobno hazno, se žъlti florini.
Koga doču Sekula Detence,
ot divani dolu on se svali,
ot konьski zobnik glava izkara,
я iztъrkalя pred Sultan Murada,
trigodišne treska mi go trese
i vele na Sekula Detence:
- Slušaй mene, Sokolovo dete!
Arapite vo tvoя rъka set,
mъrtvi sakam ti da mi gi nosiš -
nemoй živi, da gi Bog ubie!
Pa mu dade petnaest tovara
drobno hazno, se čisti florini.
Pravo tegne Sekula Detence,
pravo tegne na široko Skopйe,
na manastir Sveti Dimitria,
nemu deset tovari priloži,
pet tovari za ladna meana.
Pa si naйde šest dobri юnaci.
- Pomoži Bog, šest dobri юnaka!
- Dal Bog dobro, Sekula Detence!
- Aйte moi voйkovci, čičovci,
da sednime na ladna meana!
Ka sednaha sedum dobri kralя,
ka sednaha na ladna meana,
яdat, piat tri nedeli vreme,
pa izpile pet tovara hazno.
Pa mi reče Sekula Detence:
- Dalь čuete vie, šest юnaka,
dalь čuete, ottuva natatki
kъd vidite Carna Arapina,
ne moйte, nego ne zadevaйte
p' edno pile aber mi puщeйte,
az znam kako arapin se derit,
kak se derit arapskata koža!
Tova čudo mi stori Sekula,
da se slave, da se prikažuva.
Ostanala pesma da se peit,
da slušaяt site naši brakя;
ot nas pesma, a ot Boga zdravьe.
Amin, Bože, za mnogo godini!
