Sedem юnaka i Arapin
Šedba šete Marko Prilepčanec,
šedba šete niz Kosovo pole,
tamo prave sedumde'st manastir'
bez vezirov i bez carev izan.
Ot tam oйde na široko Skopьe,
tamo fati manastir da prave,
manastir prave Sveti Dimitriя.
Koga Marko napravi manastir,
mi se preču vo grada Stambula,
vo Stambula do sultan Murata;
sultan Murat si klade telяli.
Telяl liče niz grada Stambula:
-Dal čuete, turci i raяte!
Щo nastanal delibaša Marko,
щo mi set tia čudbi od nego!
Koй йe юnak nad юnaka roden,
da go fatit delibaša Marko,
živ do mene nego da donese;
ke mu dadam do tri lepi zemle,
ke mu dadam gora Kamenica,
ke mu dadam v Bosna Saraevo,
ke mu dadam 'seta Bosna kъrvava,
sъde Marka živa da donese,
ako sake, oщe zemя davam!
Se naime eden cъrn arapin,
ispadna, pred cara se pokloni:
-Čestiti care od sega do veka!
Я sum vreden Marka živ da fatam,
Bog da biet zemьite щo davaš,
щo ne ragяt ni leb, ni pa vino.
Taksaй, care, drugo щo ke taksaš!
Otgovore toй car sultan Murat:
-Ke ti da'am grada Stalakina,
щo povelяt Stalakin Todore;
ke ti da'am grada Radomira,
щo povelяt ta stara Vlahina;
ke ti da'am grada Prilepa,
щo povelяt Kralevike Marko;
ke ti da'am Markov šaren kon,
ke ti da'am bozdugan i sabя,
ke ti da'am mlada Markoica,
Markoica so 'se mъžko dete.
Pa se svali cъrniot arapin,
pa se svali vo Stambul čaršiя,
pravo tagli na bezistendžii;
tamo kroit rubo kalugersko.
Ot tam otide na kuemdžii,
tam' napravi kъrsti pozlateni,
na glavata kъrpa kalugerska,
na rъceto narъkavci zlatni,
si se stori cъrna kalugera;
pa otide vo grada Prilepa,
na Markovite težki porti;
vikna, čukna cъrnio arapin,
pa ispadna Markovata maйka:
-Ne йe tuka moйo sin Marko;
Marko pravi tamo lep manastir,
lep manastir Sveti Dimitria.
Kato mi nauči cъrn arapin,
stegna konьo so zlatni zengii,
ta otide na Skopьe široko;
pravo tegle na lepi manastir,
pa zastana na cъrkvinska vrata,
provikna se cъrna arapina:
-A ispadni, Marko Kralevike!
Koga Marko s' obzъrna i vide:
-Ot boga da naйdiš щo mi baraš,
щo mi baraš tuka, cъrn arapin!
Togaй reče cъrna arapina:
-Ovedi se, delibaša Marko,
ovedi se, nemoй greši duša!
Я ne sum ti cъrna arapina,
tuku sum ti cъrna kalugera,
dur' od čista gora, Sveta gora,
ot lep manastir, od Hilendara;
ovedi se, nemoй greši duša;
pъrvo pop il kaluker щo ide,
trebova stopanot da ispadne,
da mu pee po edna molitva.
Toga reče delibaša Marko:
-Ti se molяm, otče, da mi prostiš,
da me prostiš, я ne znam koi si!
Tog' izvade cъrna arapina,
mi izvade kniga od pazuha
i я klava na Markova glava;
pa mi fati molitva da pee.
So desnata rъka kniga dъrže,
so levata rъka sindžir dъrže;
sindžir klade na Marka na gъrlo,
vъrza Marka na konьovo sedlo,
izvade go od lepi manastir.
Piщi Marko kako lюta zmiя;
pa go doču haйdut Debel Novak,
izvikna na Novačica mlada:
-Odi skoro konьo da izsedliš,
da istъrčam do široko Skopьe,
do manastir Sveti Dimitria.
Koga doйde haйdut Debel Novak,
koga glede, Marka mi go nemat.
Stegna konьo niz Skopьe široko
i mi bъrka cъrna arapina,
da otkine Marka Kralevikя.
Koga stigna cъrna arapina,
deka vleče delibaša Marka,
deka vleče po studni kaldarmi.
Provikna se haйdut Debel Novak:
-Kafpe edin cъrna arapino!
Ni ti stigna яstьe, щo яdiše,
pa si došol юnaci da faщaš,
mene vikat haйdut Debel Novak,
ot visoka Kačanina grada;
dali znaiš, cъrna arapino,
ako tъrgnam težka bozdugana,
ak' te udram megю dvete oči,
dvete oči od glava ke skoknat,
ka йe bel den, nake ke se storit.
Pa zavъrti cъrna arapina,
pa zavъrti derviško dervedže.
-Aйde, čere, haйdut Debel Novak,
aram da e kralьstvo, щo kralюvaš,
kak' men' arapin ak' ne otepaš!
Mahna Novak težka bozdugana,
cъrn arapin bozdugan prečeka,
go prečeka na malkiйot pъrst.
Togaй fъrli cъrna arapina,
fъrli alka, fati Debel Novak;
ta gi stori dva dobra юnaka.
Pa fatiha dvata dobra kralя
da si piщяt kako lюti zmii.
Lele doču Novakovo dete,
Novakovo Gruica voйvoda.
Koga doйde u Skopьe široko,
puщi konьo niz Skopьe široko,
tuka-tamo arapin da stignit.
Provikna se Gruica voйvoda:
-Kafpe edin cъrna arapino!
Ne йe kafpe, delibaša Marko,
ne йe moйo tatko Debel Novak,
men' me vikat Gruica voйvoda,
mъtna voda poroй kako nose,
taka tebe ke ponesam, bedo,
čekaй bozdugan od mene na teb'.
I arapin podade devedže;
pak arapin na nišan zastana:
-Aйde, Gruйo, tebe da te vidam,
da te vidam щo юnastvo imaš.
Nišan klade arapsko koleno.
Koga fъrli Gruica voйvoda,
koga fъrli težka bozdugana,
go dočeka cъrna arapina,
go dočeka n' arapsko koleno;
fъrli alka i mi fati Gruя,
ta gi stori tri dobri юnaka.
Piщяt oni kako lюti zmii.
Leli doču po-maloto dete,
po-maloto haйdut Novakovo,
po-maloto deli Tatomirče;
puщi konьo niz Skopьe široko,
tuka-tamo arapin da stigne,
mi go stigna dur' nadvor od Skopьe,
vonka do sedum sa'ate mesta.
Pa si vikna deli Tatomirče:
-Nikakov eden ti, cъrn arapin,
щo si došol kralevi da faщaš!
Pa podade derviško dervedže:
-Aйde, vele, deli Tatomirče!
I я te znam i svetot te znaяt,
щo юnastvo tvoe sъrce imat,
kog' sedeše na Demirkapia*,
n' ostavaše pile da pomine,
a kamo li čovek da pomine;
a ti toga mošne strah imaše,
strah imaše od goli derviši;
da te vidam deli Tatomirče!
Pa zamahna težka topuzina,
go prečeka cъrna arapina
go prečeka na levata rъka;
i nego mi v alka go zaklюči,
ta si stori četir dobri kralя.
Piщяt oni kako lюti zmii.
Arapin gi vleče po drumovi.
Leli doču Яnkula voйvoda,
voйvoda od grada Šidina;
pa si яvna konя pelivana,
ta mi doйde na Skopьe široko.
Vide prazen manastir da stie,
pobratima Marka mi go nemat.
Mu tekna ot' arapin go fati.
Koga яvna konя podletoga,
ta ispadna na Skopьe široko;
tuka-tamo arapin da stignit,
go stigna na široko Kosovo.
Provikna se Яnkula voйvoda:
-Stoi tamo, cъrna arapino!
Яska sum ti Яnkula voйvoda,
mъtna voda reka kako nose,
taka tebe az ke te ponosam!
A ka doču cъrna arapina,
pa zavъrti derviško dervedže:
-Aйd' i tebe, Яkula voйvoda,
da te vidam щo юnastvo imaš,
aram da йe kralьstvo, щo kralюvaš,
kak' men' arapin ak' ne otepaš!
Kog' Яnkula mahna bozdugana,
go prečeka na levata rъka,
fъrli alka i Яnkula fati,
ta gi stori pet dobri юnaka.
Piщяt oni kako lюti zmii;
nih arapin vleče po drumovi.
Koga doču Miloš Orgяnin,
Miloš Orgяnin od Orgяna grada,
on ne odi na široko Skopьe,
preku pole i planini tegle,
da prevare cъrna arapina,
Miloš nego pitat, nego sakat.
Ot daleko mahna bozdugana:
-Dъrži, kafpe, cъrna arapino!
Щo si došol vo našata zemя!
Car caruva u Stambula grada,
a nie u našata zemlя:
mene vikat Orgяnin Miloš!
Provikna se cъrna arapina:
-Haйde, Miloš, щo юnastvo imaš,
haram da et men' ak' ne otepaš!
Miloš mahna težka topuzina,
a arapin podade dervedže,
nema dek' da klade bozdugana;
tog' arapin na težko se naйde.
Bozdugan padna n' arapski gъrdi
fъrli alka i Miloša fati,
ta gi stori šest dobri юnaci.
Piщяt oni kako lюti zmii;
Leli doču Sekula detence,
Sekula йe od Budima grada,
Sekula Sokolovoto dete.
On voюva tokmo devet godin
na sultan Muratova voйska.
Koga beše sednal da večera,
ot vratici glasьe dostignaha;
i provikna na negova lюba:
-Pъrva lюbo, mlada Sekulice!
Nemoй stoi, nemoй, lюbo, slušaй,
skor' osedlaй moя bъrza konя,
da izlezam niz pole široko,
devet godin zemя sum ostavil,
slušam vreva po široko pole,
cъrn arapin po pole mi šetat.
Dalь od carot toй izan imat,
za da gazit moяta mi zemlя;
osedlaй konя od konюšnica.
Koga stana Sekulica mlada,
osedla mu konя šarenoga;
a Sekula opaša si sabя
i si zede težka bozdugana,
se prekъrsti sproti ishod sъnce.
Koga stъpna na zlata zengia,
se prefъrli konю na ramena.
Sekulica mlada mu podade,
mu podade edna malka čaša.
Koga čaša do oči poklopi,
izvikna se na negova lюba:
-Pъrva lюbo, ostani so zdravьe!
Pravo tegle na Skopьe široko
na manastir Sveti Dimitria;
gleda temo sam manastir stoe,
gleda čička mu Marka go nemat;
mu tekna ot' arapin go fati,
i na 'site svetci se pokloni
naй-povike na Sveti Dimitrя:
pa si vяhna konя krilatoga,
ka' go puщi niz Skopьe široko,
ot kopita ogъn izvaduva,
preku glava iskri duri letat.
Koga ispadna od Skopьe vonka,
togaй mi vele negov šaren konь
so viskom na stopan prikažuva:
-Moй stopane, Sekula detence!
Ako sakaš arapin da stigniš,
na mene ti яko da se dъržeš,
я sum vreden arapin da stignam.
Reč' i letna po višoto nebo;
tuva-tamo arapin da stignit,
pa go stigna vo gora zelena,
pa se svali od negova konя,
ta padna na zemlя gospodova,
pa si svali od glavata kapa,
metani čine na nebo, na zemlя
i na site svetci red po redom,
naй-povike na Sveti Dimitrя.
-Ela, Bože, ti mene pomoži,
mili Bože i Sveti Dimitrя,
cъrn arapin v rъka da si kladam!
Koga svъrši Sekula molitva,
si se fъrli na konь na ramena,
pa go stigna cъrna arapina,
si go stigna vo zelena gora.
Provikna se Sekula detence:
-Drъž se, nikakov cъrni arapin,
ne et, kafpe, delibaša Marko,
ne et, kafpe, haйdut Debel Novak;
men' me vikat Sekula detence,
na prezime Sokolovo dete,
devet godin na cara rabotah;
drъž se edin cъrna arapino,
da te vidam щo юnastvo imaš!
I arapin podade dervedže,
i provikna cъrna arapina:
-Aй da vidam, Sekula detence!
Я si fatih šest dobri юnaka,
edna alka uщ' za tebe imam;
Bog ke dait i tebe ke fatam,
kak' mal dever nevesta щo vodit
taka i ti šest kralя ke vodiš.
Provikna se Sekula detence:
-Aй da vidim, cъrna arapino,
da te vidam, щo юnastvo imaš;
nemoй gledaй, oti я sum dete!
Slušaй, cъrna bedo, da ti kažam,
da ispadniš na юnački megdan,
da vidim čя maйka sin rodila,
čia sestra brata si dъržala;
da vidime čя maйka ke plačit!
Ti ostavi šest kralя vъrzani,
ostavi gi na pъtot da stoяt,
ta ispadni na юnački megdan!
I arapin nema щo da čini,
pa ispadna na юnački megdan;
pa ispadna Sekula detence.
Saka dete s bozdugan da mahne,
sak' arapin s bozdugan da mahne.
Provikna se Sekula detence:
-Mnog' arapski bozdugane sum яl,
neka яdam oщe eden tvoi!
Pa zastana Sekula na nišan.
Cъrn arapin fati da se meri,
ne merit on ni gore, ni dolu,
toku mere na konьskoto čelo.
Kog' arapin fъrli bozdugana,
Sekulьov konь vo včaso si legna,
on si legna na zelena treva,
pa bozdugan pomina nad glava,
nad glava od Sekula detence.
Pa si stana Sekula detence,
on ne merit na konьskoto čelo,
pravo meri na konьskite grъdi.
Kog' Sekula fъrli bozdugana,
arapski kon legna na kolena
i bozdugan udari arapina,
go udira megю dvete oči;
s' istarkalя od konьo na zemя;
padn' arapin, Sekula napadna,
pa izvade sabя od nožnica,
ta preseče arapskata glava,
pa я klade vo konьskiйot zobnik,
я zakači na konьskoto sedlo,
pa izvikna Sekula detence,
pa izvikna na šest dobri kralя:
-Moй vuйkovci i moi čičovci,
az pogubih cъrna arapina!
A щo beše Sekula detence,
lelь potъrgna sablя od nožnica
i preseče šest arapski alki,
ta ispuщi šest dobri юnaci.
Progovori Sekula detence:
-Moй vuйkovci i moi čičovci!
Vie odeйte na široko Skopьe,
na manastir sveti Dimitria,
tamo mene vie da čekate;
az ke hodяm vo grada Stambula,
vo Stambula do sultan Murata,
da go pitam dali dade izan,
da šetaяt po našata zemя,
da šetaяt cъrnine arapi;
ako sultan taka dade izan,
ke otklюčam sabя od nožnica
i negova glava ke otrežam;
vie mene čekaйte na Skopьe.
I otide Sekula detence,
on otide vo Stambula grada,
vo Stambula do sultan Murata;
Se pokloni na sultan Murata,
mu celiva rъka i koleno,
mu govore Sekula detence:
-Čestit, caru, od sega do veka!
Щo й etaя mъka od arapi,
щo šetaяt po našata zemя!
Da mi klavat kralevi vo sindžir!
Otgovore carot sultan Murat:
-Moi sinko, Sekula detence!
Donesi mi edn' arapska glava,
ke ti da'am petna'eset tovara
drobno hazno, 'se žъlti florini.
Koga doču Sekula detence,
ot divani dolu on se svali,
ot konьski zobnik glava izkara,
я iztarkalя pred sultan Murata,
trigodišna treska mi go strese
i vele na Sekula detence:
-Slušaй mene, Sokolovo dete!
Arapite vo taя rъka set,
mъrtvi saka ti da mi gi nosiš;
nemoй živi, da gi Bog obie!
Pa mu dade petna'eset tovara
drobno hazno, 'se čisti florini.
Pravo tegne Sekula detence,
pravo tegne na široko Skopьe,
na manastir Sveti Dimitria,
nemu deset tovari priloži,
pet tovari za ladna me'ana.
Pa si naйde šest dobri юnaci.
-Pomoži Bog, šest dobri юnaka!
-Dal Bog dobro, Sekula detence!
-Aйde moi vuйkovci, čičovci,
da sednime na ladna meana!
Ka sednaha sedum dobri kralя,
ka sednaha na ladna me'ana,
яdat, piяt tri nedeli vreme,
pa izpile pet tovara hazno.
Pa im reče Sekula detence:
-Dalь čuete vie šest юnaka,
dalь čuete od tuva na tatki
kъd' vidite cъrna arapina,
nemuйte nego ne zadevaйte,
p' edno pile aber mi puщeйte,
az znam kako arapin se derit,
kak se derit arapskata koža.
Tova čudo mi stori Sekula
da se slave, da se prikažuva.
Ostanala pesma da se peit,
da se slušaяt 'site naši brakя;
ot nas pesma, a od boga zdravьe;
Amin, Bože, za mnogo godini!
