Istorija Jugoslavije (V. Ćorović) 1.3
| ←<< | ISTORIJA JUGOSLAVIJE Pisac: Vladimir Ćorović |
>>→ |
1. Prve državne organizacije kod Slovenaca. — 2. Slovenci i Bavarci. 3. Bugarska država i Sloveni. — 4. Karlo Veliki i Jugosloveni.
Od jugoslovenskih plemena najpre su bila izložena napadima ona koja su se nalazila na krajnjim granicama novog plemenskog područja. To su Sloveni u alpiskim oblastima i oni na obalama dunavskog ušća i Crnoga Mora.
Krajem VI i na početku VII veka ofanzivni elemenat u alpiskom području pretstavljali su Obri sa Slovenima; Obri kao elemenat vlasti, a Sloveni kao velika masa koja je imala da im krči puteve i poseda položaje. Izvori o tim vremenima pripisuju ponekad nešto inicijative i Slovenima, svakako u lokalnim akcijama protiv bavarskih suseda na zapadu i langobardskih na jugu, koji su ih možda sami izazivali izvesnim svojim postupcima ili im služili, u manjoj meri, kao predmet pljačke. Najveći deo sukoba dolazio je nesumnjivo usled slovenske ekspanzije, koja je bila uzela široke razmere. Kad je izbio slovenski ustanak protiv Obara, i kad je stvorena Samova država, slovenska agresivnost slabi, jer se mora da deli; trebalo se odupreti Obrima, koji su, mada znatno pokolebani, još imali dovoljno snage, i ne ustuknuti pred suse-dima, koji hoće da iskoriste težinu slovenskog položaja.
Prvi slovenski knez koji se pominje među karantanskim Slovenima bio je Valuk, savremenik vođa slovenskog ustanka protiv Obara — Sama, i, koliko izgleda, njegov saveznik. Izvori pominju čak i posebnu oblast Valukovu,marca Vinedorum. Valuk je pokazao svoje neprijateljstvo prema Obrima i tim što je, po izvesnim vestima, dao skloništa jednom delu Bugara, njihovih podanika, koji su morali da napuštaju panonsko područje i koji su se sklonili najpre u Bavarsku, gde su veoma nastradali. Po Samovoj smrti položaj Slovenaca postaje teži. Među njima i kod susednih zena nema novog čoveka njegove energije, koji bi snažnom rukom držao slovenska plemena na okupu. A i Obri se behu ponovo prilično pribrali i oko god. 663. opet su aktivni i, prolazeći kroz slovenske oblasti ili naselja, ratuju po Frijaulu. Ljubljanska dolina sa putevima koji su vodili u Italiju došla je tada ponovo pod obarsku vlast.
Slovenskih domaćih knezova, ili vojvoda, bilo je verovatno i posle Valuka, mada im mi za više godina ne znamo imena. U izvesnim rukopisima Fredegarove hroiške, u kojoj je očuvan pomen o Valuku, njegovo se ime piše i Walducus, što je dalo povoda za mene neubedljivoj kombinaciji da ni Valuk nije lično ime, nego da je Valduk metateza od Vladuk — vladika, t. j. poglavar. Nesumnjivo je da su se Sloveni u Karantaniji, t. j. u Koruškoj i gornjoj Štajerskoj, održali za duže vremena kao nezavisni i da su, čak, posredovali sa manje ili više sreće u rasprama svojih furlanskih suseda. Oko god. 705. oni su odneli veliku pobedu nad Langobardima, u kojoj je poginuo furlanski namesnik Ferdulf, i, kako piše Pavle Đakon, »i sve plemstvo furlansko«. Taj svoj poraz osvetili su pobeđeni oko god. 720. Langobardski izveštač kaže kako se otad »Sloveni sve to više počeše pribojavati furlanskog oružja«; otad verovatno zastaje i njihovo širenje u tom pravcu.
God. 743. pozvali su Bavarci u pomoć susedne Slovene, po svoj prilici ove iz Karantanije, kad su hteli da se odvoje od franačke države. Taj bavarski pokret nije uspeo; oni su zajedno sa svojim saveznicima bili savladani. Ovaj poraz izgleda da su iskoristili Obri, koji udariše na Slovene sa znatnom snagom. Slovenski vojvoda Borut zamoli sad Bavarce za pomoć. Ovi se odazvaše i suzbiše napadače, ali zatražiše od Slovena da kao cenu za tu pomoć priznaju vrhovnu vlast franačku. Borut je morao pristati na to, a za veću sigurnost predade Bavarcima kao taoce svoga sina Gorazda (Kakacija) i nećaka Hotimira. Gorazd je među Bavarcima bio pokršten, i kao hrišćanin nasledio je oca oko god. 750. Posle tri godine, iza Gorazdove smrti, postao je vojvodom Hotimir. Za njegove vlade osveštana je crkva Sv. Gospe blizu krnskoga grada, u kojem je, najverovatnije, bilo sedište slovenskog kneza ili vojvode.
Na gosposvetskom polju, na jednom kamenom prestolu, kakav nam je očuvan i u Hercegovini kao »hercegova stolica«, vršen je od davnina čin ustoličavanja slovenačkog vojvode, sa dosta simboličnih ceremonija. Veoma karakteristično je za taj čin da je vojvoda dolazio u seljačkom odelu, vodeći sa sobom konja i vola, pred jednog pretstavnika slobodnih seljaka i da je, pre stupanja na taj stari presto, morao da daje odgovore na utvrđena pitanja o svojim moralnim upravnim načelima koja mu je seljak postavljao. Predajući mu mesto na prestolu, seljak bi, kao za opomenu, lako udario vojvodu po obrazu, preporučujući mu da bude pravedan sudija. Vojvoda se na to i zaklinjao. Izvesni slovenački naučnici misle da u tom aktu ima traga starom uverenju da je izvor vlasti u narodu i da je čitava ceremonija jedna vrsta poštovanja seljačkog, težačkog staleža. U nemačkoj nauci postoji, međutim, mišljenje da je javno ispitivanje vojvode pre njegova ustoličavanja, sa pitanjem da li će biti pravedan sudija, uvedeno tek od vremena Karla Velikog i to kao javni ispit vojvode u pogledu njegova hrišćanstva. Ispit su vršili oružani, slobodni seljaci, čiji je ugled time znatno dobijao. Taj običaj održavao se sve do god. 1414., sa obredom na slovenskom jeziku.
Odan novoj veri, Hotimir se vezuje uz aktivnu salcburšku biskupiju, osnovanu na periferiji franačke države sa verskim i državnim zadatkom da deluje na susedne Slovene, koji na tom području behu doprli do pod Visoke Ture. Tako, uz političku zavisnost od Franačke, odnosno germanske Bavarske, dolazi i crkvena od germanske Salcburške. Slovenci tako ulaze postepeno u duh nove germansko-hrišćanske kulture, pre od svih Južnih Slovena i više od svih njih. To, naravno, nije prošlo bez otpora. Konzervativni elementi bunili su se protiv izmena koje su zatirale stara nasleđa, a drugi su dobro uviđali da time ove više postaju zavisni od franačkih suseda i da nova vera znači sponu više u učvršćivanju novostvorenog stanja pokornosti. Oko godine 765. izbila je u zemlji prava buna. U prvi mah pobedio je Hotimir sa svojom strankom, ali posle Hotimirove smrti (oko god. 770.) nadjača opozicija i progna sve hrišćanske sveštenike, koji su i inače bili većinom tuđinci. Bavarski vojvoda Tasilo, uviđajući opasnost od toga pokreta, uđe god. 772. u Karantaniju i pokori je konačno pod svoju vlast.
Granica slovenske i bavarske etničke grupacije bila je otprilike među Lincom i Inihenom. Zapusteli taj kraj dao je Tasilo opatu crkve Sv. Petra, da bi »neverni rod Slovena doveo na put istine«. Severnije i severoistočnije dopirali su Sloveni, već razređeniji, na izvesnim mestima do Dunava. Tu su se većinom u to vreme bavili zemljoradnjom i krčevinom zapustele zemlje. Darujući manastiru Kremsminsteru god. 777. izvesna mesta sa ljudima, Tasilo mu predaje jednu slovevsku župu i neke Slovene u Ditahu. Tu se pominje kako tim Slovenima upravljaju neke poglavice koje stoje pod vlašću jednog župana, u posebnoj župi. Ovde je slovensko naselje, dakle, potpuno u svojoj plemenskoj organizaciji i očevidno sa jačim korenom. To se utvrđuje i obilatim slovenskim nazivljem mesta i pomenima o njima. Sa prodiranjem i jačanjem germanske države, a uz živu saradnju germanske hrišćanske crkve, te su suviše izložene slovenske kolonije vremenom odnarođene i pretopile su se u Nemce. Nemci su uopšte svoje etničke granice širili od VIII veka unapred poglavito na račun Slovena, severnih, zapadnih i južnih. U današnjoj Nemačkoj Sloveni su dopirali do Majne, Štajgervadda i Kvedlinburga; »istočno od Gere i Ilma (piše K. Krečmer) nije bilo nijednog nemačkog mesta«; danas je slovenska granica pomerena odatle gotovo u nedogled, do iza političke granice Čehoslovačke Republike.
Na istoku su slovenska plemena, nastanjena na donjem delu Dunava, došla pod vlast Bugara. »Bugari strašni celom svetu«, kako za njih kaže stari Kasiodor, behu posle svog sukoba s Obrima ušli u veze sa Vizantijom. Jedan njihov deo, sredinom VII veka, beše se grupisao na području severoistočne Dobruče, sa relativno malim brojem od kakve dve tri desetine hiljada ljudi. Bugari, koji su inače držali mnogo veće područje dalje na istoku, bili su sada ponovo potiskivani na dunavsku liniju, ponajviše od turskog plemena Hazara, i morali su da delimično traže novu postojbinu. Dobro organizovani, kao ratnička grupa, sa vođom Asparuhom, čovekom veće vrednosti, pretstavljali su snagu koja je mogla biti od uticaja. Vizantija ih je ranije pomagala protiv Obara i više je volela na dunavskoj granici njih nego njihove protivnike, ne poznavajući još pravu bugarsku prirodu kao ni njihovu vrednost. Kad je car Konstantin III prešao u Italiju i na Siciliju, gde je i život izgubio (god. 668.), i kada je god. 665. izbio nesrećni rat Vizantije s Arabijom, upotrebiše Bugari tu priliku da počnu širenje svog prvobitnog područja i da napadaju i pustoše grčke gradove. To izazva cara Konstantina IV Pogonata da krene vojsku protiv njih, god. 679. Ali, taj pohod završi nesrećno. Bugari odmah po tom, ohrabreni, pređoše dublje u Vizantiju i oko Varne osnovaše svoju prvu državu na Balkanskom Poluostrvu. U Pliski ili Pliskovi, blizu današnjeg sela Abobe, razvi se njihova prva prestonica, na velikom utvrđenom prostoru od 23 km². Slovenska plemena, koja su se bila smestila u tom kraju, nisu mogla da odole vojnički bolje organizovanim osvajačima i priznaše njihovu vlast. Bugari ih, veli jedan grčki izvor, krenuše sa dotadanjih naselja i pomeriše ih prema zapadu i jugu, kao neku vrstu svojih pretstraža.
Sloveni su u svojim plemenskim organizacijama živeli prilično odvojeno od Bugara, koji su bili malobrojni i u stavu vojničkih gospodara. Razlike između njih bile su velike i po spoljnom obliku lica i stasa, i po boji kože, i po odelu, i po jeziku, i po dobrom delu kulture. Mongolskog tipa, s ispupčenim jagodicama i krivim očima, delimično održanim sve do danas, sa turbanima i šarvarama, okićeni konjskim repovima, u vojnoj formaciji, pretežno konjanici, Bugari su odudarali već na prvi pogled od Slovena. U državnoj organizaciji oni imaju vrhovnog gospodara, aziskog kagana, kana, hana, i činovničku hijerarhiju kafkane, savetnike vladareve, i tarkane, namesnike u pokrajinama, sa nižim i višim plemstvom, boljarima i bagainima, dok Sloveni nisu imali pravih vlasti ni mnogo smisla za državnu organizaciju. Trebaće više od dva veka da se ta relativno mala grupa bugarskih došljaka krvnim mešanjem sa Slovenima, zajedničkim životom i uticajem civilizacije, a posebno hrišćanstva, koliko toliko izjednači sa masom svog stanovništva. Rezultat je poznat: Bugari su primili jezik svojih slovenskih podanika, a Sloveni su dobili bugarsko ime i bugarsku državnu organizaciju. Nesumnjivo da taj proces ne bi išao ni u dva tri veka sa primetnijim rezultatima, da već odranije nije bilo izvesnih mešanja između Slovena i tih aziskih plemena, naročito u zajedničkom ropstvu pod Obrima. Iz jezika tih starih Bugara ostao nam je svima priličan broj reči, kao: kapišče, kumir, beleg, pašenog, biser, tojaga, črtog i dr.
Vizantiski car Justinijan II (685.—711., sa prekidom) dosta je doprineo svojom neveštom politikom da još više približi Slovene Bugarima. Sloveni, koji su preplavili okolinu Soluna i ugrožavali taj grad, pretstavljali su svakako izvesnu opasnost za nj i car je digao na njih vojsku da ih kazni i raseli. Neke delove slovenskih plemena prebacio je čak u Malu Aziju, i to u priličnom broju. Bugari su stigli u pomoć Slovenima, sa jasnom namerom da ih pridobiju za sebe. Tako je, sasvim prirodno, došlo do tešnje veze između njih, podjednako ugroženih. Koliko su Sloveni mrzeli cara vidi se najbolje po tome što su njihovi sunarodnici u Maloj Aziji ušli u veze sa Arapima protiv Grka i odlučili grčki poraz kod kilikiskog Sevastopolja, god. 692. Kada je car bio srušen sa prestola, on se, u nevolji, obratio za pomoć dojučeranjim protivnicima. Posle pobede, bugarski han Tervel, god. 705., bi proglašen ćesarom, dobivši najveću čast i titulu posle carske, a proširio je, verovatno, i svoje područje. Posle takvog uspeha ugled Bugara naglo se diže, i slovenska plemena, kojima su oni u borbi protiv Grka priticali u pomoć, teže prirodno njihovoj državi. Taj ugled podiže im se još više posle god. 708., kad je Justinijan, uviđajući da je pogrešio u politici prema Bugarima, krenuo novu vojnu protiv njih i bio strahovito poražen i kad je, posle toga, došlo do građanskog rata u Vizantiji, u kojem je nastradao i sam car.
U borbi sa papom, izazvanoj zbog više uzroka, među kojima je zabrana štovanja ikona bila jedan od najvidnijih, energični car Lav III, koji je trgao Vizantiju iz klonulosti, svojom odlukom od god. 732. izuzeo je od papine jurisdikcije, pored izvesnih zapadnih oblasti, još i čitavo područje zapadnog Balkana, ceo Ilirik, i podvrgao ga vlasti Carigrada. Ovo je bila jedna od najkrupnijih odluka u istoriji Balkana uopšte. Nju kao nesumnjivu tekovinu istočne crkve i grčkog duha nije povukao nijedan grčki car, čak ni najogorčeniji protivnici Lavovi, ni posle svih izmirenja sa Rimom. Tom odlukom upućivao se Balkan na uticaj i kulturu Carigrada, koja dotle ni u Solunu, u drugom gradu Carevine, nije bila apsolutna. Čak dijeceze Korinta i Atine potpadahu dotle pod vlast Rima. Posle te odluke grčki uticaj dolazi do izraza i počinje da osvaja eve više, a romanski se zadržava uz Primorje, po Dalmaciji, Zeti i Albaniji. Sada se tek stvaraju uslovi da se Južni Sloveni cepaju s obzirom na duhovni uticaj koji ima da se vrši na njih. Slovenci uskoro potpadaju pod vlast franačku; kod Hrvata se u Dalmaciji održava latinska tradicija i preovlađuje sa Primorja uticaj romanskih gradova; a kod Srba, na svom njihovom području, ukršta se otsad uticaj Rima i Carigrada, dok ovaj drugi ne prevlada. Prvi, dakle, vidan i jasan činilac u razjedinjavanju Južnih Slovena jeste ova odluka od god. 732., koja ih je podelila među dve sfere duhovne orijentacije, u sferu Carigrada i sferu Rima.
Kad je car Konstantin V Kopronim (741.—775.) počeo, iz predostrožnosti, da kolonizuje dosta pouzdane Sirce i Jermene po Trakiji, izazva to kod Bugara ogorčenje i proteste. Rat koji je izbio povodom toga trajao je oko dvadeset godina i imao je sa grčke strane kao cilj da slomije Bugarsku što osetnije. U rat su, prirodno, bili uvučeni i Sloveni, i to kao saveznici Bugara. Povodom tih borbi pominje se god. 763. jedna velika seoba Slovena u Malu Aziju; broj iseljenika iznosio je 208.000. Ta seoba došla je kao posledica slovenskog nezadovoljstva sa Bugarima i usled kriza koje su kod njih privremeno nastale zbog pretrpljenih poraza. Posle te seobe spremali su se Bugari da opustele svoje oblasti ponovo nasele, i to, po mogućnosti, i opet slovenskim elementom. Pomišljali su u prvom redu na Brsjake, vizantiske podanike, i hteli su da ih na seobu u svoju zemlju nagnaju čak i silom. Obavešten o tom, car u jesen god. 773. upade u Bugarsku i spreči taj naum.
Slovenska naselja, koja su doprla daleko na jug, nisu se, naravno, mogla održati pored sve njihove etničke žilavosti. Otišli su suviše daleko u tuđe oblasti, a neposredne veze sa svojim sunarodnicima bilo im je tokom vremena sve teže održavati. Jedan veliki ustanak Slovena, od Maćedonije do Peloponeza, ugušen je god. 783. Borbi i meteža i upada bilo je u tim oblastima dosta često, naročito onda kada bi se Vizantija nalazila u kakvoj neprilici. Početkom IX veka, pri novom ustanku Slovena u Peloponezu, javljaju se kao njihovi pomagači čak i gusarski Arapi. Da su Grci, koliko god su mogli, nastojali da te Slovene oslabe, razume se samo po sebi; jedno od glavnih sredstava bilo je svakako raseljavanje i prebacivanje manjih slovenskih jedinica u veće grčke. Tako se slovenski elemenat gubio i na toj strani, kao i na severozapadnoj, ne samo pretapanjem u Grke i pojačavanjem bugarskih redova nego i tim, mahom prisilnim, preseljavanjima u Malu Aziju, gde im se kroz nedugo vreme izgubio gotovo svaki trag.
Od početka VIII veka razvijala se sve snažnije franačka država Karolinga. Od Karla Martela, čuvenog pobednika Arapa i spasioca Zapadne Evrope od njihova zaleta, mlada franačka država postaje sve više jedan od glavnih činilaca u istoriji Evrope. Već Karlov naslednik, prepredeni Pipin, ima presudnu reč u pitanjima Italije i papina položaja, i podvrgava svojoj vrhovnoj vlasti, među ostalima, Langobarde i Bavarce. Pipinov sin, a Karlov unuk, popularni Karlo Veliki postaje centralna ličnost Evrope svoga vremena.
Karlo Veliki ima znatna udela i u istoriji Južnih Slovena. God. 774. on je konačno pokorio Langobarde; a dve godine docnije skršio je i furlanskog vojvodu. Osvajajući langobardske i vizantiske oblasti, Karlo je, verovatno god. 788., poseo Istru, najseverniju vizantisku pokrajinu. Iste te godine Karlo je pokorio i Bavarce, izazvan postupcima njihovog vojvode Tasila. Pokorivši Langobarde i uzevši Istru, Karlo je sa juga obuhvatio i Slovene, a osvojivši Bavarsku on ih je neposredno dobio pod svoju vlast.
U pomoć Bavarcima behu se krenuli u dva maha Obri, sa kojima Tasilo beše ušao u bliže veze. To, i pitanje osiguranja granica između Franaka i Obara, dade povoda Karlu da počne i protiv njih veliku i dobro organizovanu ofanzivu. Karlov biograf Ajnhard izrično kaže da je Karlo taj rat spremao sa mnogo više interesa nego druge i sa »daleko većim aparatom«. Prvi upad Karlove vojske bio je god. 791. i izveden je sa tri strane. Nije potpuno uspeo samo stoga što je zbog konjske kuge nastao ogroman gubitak konja. Ali, među Obrima ofanziva Franaka izazva silne meteže. Jedan deo nudio se Cak Francima da im postane vazal i primi hrišćanstvo. Drugi je bio ratoborniji. Prilikom unutarnjih borbi između tih stranaka pogibe i sam obarski hagan. Francima posle toga nije bilo teško da ih pokore. Sa franačkom vojskom išao je i jedan deo Slovena pod vođom Vojnomirom ili Zvonimirom (Vuonomiro, Wonomyro). Oni su prodrli duboko u obarsku zemlju, među Dunavom i Tisom, sve do njihovog širokog »hringa« kao glavnog središta, ograđenog sa devet opkopa, i tu su ugrabili veliki, vekovima slagani plen, god. 795./6.
Franački postupak u osvojenim oblastima nije bio dobar; naročito nije bio dobar postupak sveštenstva, koje je imalo da širi Hristovu reč. Odmah po slomu Obarske, uputio je čuveni Karlov pomagač Alkuin salcburškog biskupa Arna da ide tamo, i to, naravno, u pratnji vojske. Njemu se dalo pod vlast celo panonsko područje od Rabe i Blatnog Jezera do utoka Drave u Dunav. Kada je salcburška biskupija godine 798. podignuta na nadbiskupiju, obrazovana je za Karantaniju i Panoniju (do ušća Drave) posebna biskupija. Franačka je, u to doba, imala karakter srednjovekovne »božje države«, i (kako je Lampreht tačno naglasio) u njoj je sveštenički elemenat vršio jednim delom i dužnosti vladinih organa. Akcija Franaka brzo izazva nezadovoljstvo ne samo među Obrima nego i među Slovenima, jer su ih, čini se, Franci podjednako smatrali kao niže rase. Počeše izbijati ustanci. U jednoj borbi sa Hrvatima, kod Lovrana pod Učkom, pogibe čak i pobednik Obara, furlanski franački vojvoda Henrik. Franci preduzeše veoma oštre mere da uguše te pokrete. Koliko je bilo klanja i ubijanja, naročito kod poslednje odbrane Obara, piše Ajnhard, svedoče najbolje pusta panonska polja, u kojima se čak izgubio i trag ljudskih naselja; »u ovom ratu izgibe sve plemstvo hunsko, propade sva slava«. Tako je krajem VIII veka nestalo nekad moćne Bajanove države, koja je imala toliko uticaja na sudbinu Južnih Slovena, a obarski narod rasu se i pretopi delom među srodnim Bugarima, a delom među Mađarima, koji će doći na njihova sedišta i obnoviti hunske uspomene.
Franci Karla Velikoga nisu ove pohode smatrali kao obične ratničke avanture, nego kao potrebna sredstva za utvrđivanje svoje državne vlasti i obezbeđenje njenih granica. Celo ovo istočno područje bi podeljeno u dve velike oblasti: u Furlansku Marku s Istrom i područjem Donje Panonije (južno od reke Raba) i u Istočnu Marku, koja je obuhvatala područje istočno od Aniže do Bečke Šume, Gornju Panoniju i Karantaniju. Na području Istočne Marke i u Gornjoj Panoniji zametak je kasnije Austrije (Ost-reich).
Franačka ekspanzija, čiji trag imamo, možda, još otada u imenu Fruške Gore (jer Frug znači Franak u starom našem jeziku), zahvatila je i hrvatsko područje u staroj Liburniji i Dalmaciji. Karlo je došao u sukob sa Vizantijom i nije štedeo njenog područja. Na početku IX veka, do god. 803., Franci su imali pod svojom vlašću svu Dalmaciju do Cetine. Car je te godine predao na upravu furlanskom vojvodi Kadolahu, ostavljajući u zemlji na upravi domaće knezove. Jedino su ostali pod Vizantijom primorski gradovi, koje Karlo, nemajući flote, nije mogao savladati; ali, i oni su se kolebali. U zakonu o podeli svoje države, Karlo Veliki je god. 806. odredio sinu Pipinu kraljevstvo koje je obuhvatalo Italiju sa Mlecima, Istru i Dalmaciju, čiji mu se gradovi i ostrva sami predadoše. Važna je činjenica da su Franci vršili kolonizaciju izvesnih oblasti, kao na primer Istre, slovenskim elementom, i to iz čisto privrednih razloga. Sloveni su tu bili zemljoradnici i kao takvi veoma upotrebljivi. Na jednom istarskom zboru, na početku IX veka, prebacivalo se jednom poglavaru kako je »naselio Slovene po našim zemljama: oni oru naše zemlje i naše ledine, kose naše livade, pasu stoku po našim pašnjacima.« Vizantija nije mogla da spreči ovo prodiranje Franaka u Dalmaciju, jer je bila zauzeta teškim borbama sa Bugarima, koje je od početka IX veka vodio odlučni Krum. God. 809. oteli su Bugari važnu Sofiju, jednu od glavnih tačaka na vojničkom putu od prestonice prema Dunavu. U borbi sa Bugarima poginuo je god. 811. sam car Nićifor. Njegov naslednik, Mihailo I, uplašen porazom, pomiri se god. 812. u Ahenu sa Karlom; priznade mu carsku titulu i glavne teritorijalne tekovine, da bi samo dobio slobodne ruke prema Bugarima. Vizantija je spasla za sebe samo Mletke i neke dalmatinske gradove i ostrva, koji su se mogli s uspehom braniti boljom i većom grčkom flotom. Unutrašnjost, odnosno pravo hrvatsko područje dođe pod Franke. Split uđe u franačku oblast, dok se Zadar održao Vizantiji i postao čak sedište vizantiskog namesnika. Ima jedno mišljenje da je ovih vremena, radi borbe sa Francima, osnovana kotorska mornarica, po primeru ravenske i mletačke, koja je imala da stvori novu pomorsku bazu i stražari u svojoj oblasti srednjeg Jadrana. To je došlo posle gubitka Ravene i nesigurnog držanja Mletaka u ovom ratu sa Francima, kad je bilo preko potrebno za vizantisku flotu naći pouzdano utočište i ishodište.
Car Mihailo nije imao sreće. On je u leto god. 813., u borbi sa Bugarima, izgubio bitku i presto. Pobednici dolaze posle toga pod sam Carigrad, i Krum čak traži grčki pristanak da u Zlatna vrata zabode svoje koplje. Za osvajanje prestonice on okuplja oko sebe i Obre i »sve Slovene«, na koje su njegovi uspesi učinili neodoljiv utisak. Vizantiju je od njegova dobro spremanog pohoda spasla samo nagla Krumova smrt, 13. aprila god. 814.