Zakon o Vojsci Srbije/Deo prvi

ZAKON O VOJSCI SRBIJE

DEO PRVI

Glava I
Osnovne odredbe

1. Sadržina zakona

Član 1.

Ovim zakonom uređuju se položaj i nadležnost Vojske Srbije, organizacija, sastav i načela delovanja Vojske Srbije, specifičnosti obavljanja vojne službe, komandovanje i rukovođenje Vojskom Srbije, činovi i zvanja u Vojsci Srbije, simboli i obeležja Vojske Srbije, vojni praznici, verska služba, odgovornost za štetu koju pričini Vojska Srbije, demokratska i civilna kontrola, javnost rada, kancelarijsko poslovanje u Vojsci Srbije, služba u Vojsci Srbije i druga pitanja od značaja za Vojsku Srbije.

2. Položaj i nadležnost Vojske Srbije

Član 2.

Vojska Srbije je organizovana oružana snaga koja brani zemlju od oružanog ugrožavanja spolja i izvršava druge misije i zadatke, u skladu sa Ustavom, zakonom i principima međunarodnog prava koji regulišu upotrebu sile.

Predsednik Republike ili ministar odbrane, po ovlašćenju predsednika Republike može odlučiti da Vojska Srbije nadležnom državnom organu, odnosno organizaciji, organu autonomnih pokrajina i organu jedinica lokalne samouprave, na njihov zahtev, pruži pomoć radi zaštite života i bezbednosti ljudi i imovine, zaštite životne sredine ili iz drugih razloga utvrđenih zakonom.

Upotreba Vojske Srbije van granica Republike Srbije uređuje se zakonom.

3. Organizacija Vojske Srbije

Član 3.

Funkcionalnu organizaciju Vojske Srbije čine Generalštab Vojske Srbije i mirnodopske i ratne komande, jedinice i ustanove.

Generalštab Vojske Srbije je najviši stručni i štabni organizacioni deo za pripremu i upotrebu Vojske Srbije u miru i ratu.

Unutrašnje uređenje i sistematizacija formacijskih mesta u Vojsci Srbije zasnivaju se na načelima koja određuje Vlada, na predlog ministra odbrane.

Unutrašnje uređenje i sistematizacija formacijskih mesta u Vojsci Srbije uređuju se mirnodopskom i ratnom formacijom Vojske Srbije.

Organizaciju i formaciju Vojske Srbije donosi ministar odbrane, na predlog načelnika Generalštaba Vojske Srbije (u daljem tekstu: načelnik Generalštaba), u skladu sa osnovama organizacije koju utvrđuje predsednik Republike Srbije.

Pored formacijskih mesta u Vojsci Srbije, u mirnodopskoj i ratnoj formaciji Vojske Srbije se kao formacijska mesta posebno prikazuju i radna mesta u Ministarstvu odbrane i drugim državnim organima i pravnim licima na koja se upućuju na službu, odnosno na rad profesionalna vojna lica.

Član 4.

Vojska Srbije strukturno se deli na rodove i službe, rodovi i službe na vrste, a vrste na specijalnosti.

Pojedini rodovi Vojske Srbije se grupišu u vidove.

Vidovi Vojske Srbije su:

1) Kopnena vojska i
2) Vazduhoplovstvo i protivvazduhoplovna odbrana.

Predsednik Republike određuje rodove i službe, na predlog ministra odbrane.

Ministar odbrane određuje vrste i specijalnosti rodova i službi, na predlog načelnika Generalštaba Vojske Srbije.

Organizacijsko-mobilizacijske promene Vojske Srbije realizuju se u skladu sa odredbama Dugoročnog plana razvoja sistema odbrane Republike Srbije i Strategijskog pregleda odbrane.

4. Sastav Vojske Srbije

Član 5.

Vojska Srbije se sastoji od stalnog i rezervnog sastava.

Stalni sastav Vojske Srbije čine profesionalni pripadnici Vojske Srbije i vojnici na služenju vojnog roka.

Rezervni sastav Vojske Srbije čine rezervni oficiri, rezervni podoficiri i vojnici u rezervi.

Rezervni sastav Vojske Srbije deli se na aktivnu rezervu i na pasivnu rezervu.

U aktivnu rezervu mogu na osnovu ugovora koji se zaključuje na određeno vreme stupiti lica mlađa od 60 godina, osposobljena za obavljanje vojnih dužnosti.

Stupanje u aktivnu rezervu, kao i prava i obaveze lica u aktivnoj rezervi, uređuje Vlada.

Član 6.

Pripadnici Vojske Srbije su vojna lica i civilna lica na službi u Vojsci Srbije.

Službom u Vojsci Srbije smatra se vršenje vojnih i drugih dužnosti u stalnom i rezervnom sastavu Vojske Srbije.

Službom u Vojsci Srbije smatra se i vršenje vojnih i drugih dužnosti na radnim mestima u Ministarstvu odbrane i drugim državnim organima i pravnim licima na koja se na neodređeno ili određeno vreme upućuju na službu, odnosno na rad profesionalna vojna lica (u daljem tekstu: profesionalna vojna lica raspoređena van Vojske Srbije).

Službom u Vojsci Srbije smatra se vršenje dužnosti profesionalnih pripadnika Vojske Srbije u multinacionalnim operacijama i drugim aktivnostima u inostranstvu u skladu sa zakonom kojim se uređuje upotreba Vojske Srbije van granica Republike Srbije.

Službu u Vojsci Srbije mogu da vrše samo državljani Republike Srbije, a izuzetno, u ratu, i lica koja nemaju državljanstvo Republike Srbije ako stupe u Vojsku Srbije kao dobrovoljci.

Službom u Vojsci Srbije, u pogledu prava i obaveza uređenih ovim zakonom, smatra se i školovanje državljana Republike Srbije za vojne dužnosti u vojnoškolskim ustanovama i drugo stručno osposobljavanje za oficire i podoficire.

Član 7.

Vojna lica su profesionalna vojna lica, vojnici na služenju vojnog roka i lica u rezervnom sastavu dok se nalaze na vojnoj dužnosti u Vojsci Srbije.

Vojnim licima, u pogledu prava i obaveza uređenih ovim zakonom, smatraju se i državljani Republike Srbije – učenici i studenti vojnoškolskih ustanova koji se školuju za vojne dužnosti i lica na drugom stručnom osposobljavanju za oficire i podoficire.

Član 8.

Profesionalni pripadnici Vojske Srbije su profesionalna vojna lica i civilna lica na službi u Vojsci Srbije.

Profesionalni pripadnik Vojske Srbije je u radnom odnosu.

Poslodavac profesionalnog pripadnika Vojske Srbije je Republika Srbija.

Prava i dužnosti poslodavca profesionalnog pripadnika Vojske Srbije postavljenog, odnosno raspoređenog u Vojsci Srbije i van Vojske Srbije, u ime Republike Srbije vrši ministar odbrane, ukoliko zakonom nije drukčije određeno.

Na prava i dužnosti profesionalnih vojnih lica i vojnih službenika koji nisu uređeni ovim ili posebnim zakonom ili drugim propisom primenjuju se propisi o državnim službenicima, opšti propisi o radu i poseban kolektivni ugovor za državne organe.

Na prava i dužnosti vojnih nameštenika koji nisu uređeni ovim zakonom ili posebnim zakonom ili drugim propisom primenjuju se propisi o nameštenicima, opšti propisi o radu i poseban kolektivni ugovor za državne organe.

Član 9.

Profesionalna vojna lica su:

1) oficir;
2) podoficir;
3) profesionalni vojnik.

Oficir je lice visokog obrazovanja, osposobljeno za obavljanje vojnih dužnosti, koje je u radnom odnosu na neodređeno vreme, odnosno na određeno vreme.

Podoficir je lice najmanje srednjeg obrazovanja, osposobljeno za obavljanje vojnih dužnosti, koje je u radnom odnosu na neodređeno vreme, odnosno na određeno vreme.

Profesionalni vojnik je lice koje ima najmanje osnovno obrazovanje, koje je odslužilo vojni rok pod oružjem ili je na drugi način vojno obučeno i koje je u radnom odnosu na određeno vreme radi obavljanja vojnih dužnosti.

Član 10.

Civilna lica na službi u Vojsci Srbije su vojni službenici i vojni nameštenici.

Vojni službenik je lice čije se radno mesto sastoji od poslova iz nadležnosti Vojske Srbije ili s njima povezanih opštih pravnih, informatičkih, materijalno-finansijskih, računovodstvenih i administrativnih poslova.

Vojni nameštenik je lice čije se radno mesto sastoji od pratećih pomoćno-tehničkih poslova u Vojsci Srbije.

Član 11.

Odredbe ovog zakona o sastavu Vojske Srbije jednako se odnose na žene i muškarce.

5. Načela službe u Vojsci Srbije

Član 12.

Vojska Srbije vrši nadležnosti na osnovu Ustava, zakona, drugih propisa i opštih akata i međunarodnih ugovora i sporazuma koje je zaključila, odnosno kojima je pristupila Republika Srbija, u skladu sa Strategijom odbrane, Doktrinom Vojske Srbije i principima međunarodnog prava koji regulišu upotrebu sile.

Vojska Srbije je ideološki, interesno i stranački neutralna.

Unutrašnji odnosi u Vojsci Srbije se zasnivaju na načelima subordinacije i jednostarešinstva.

Član 13.

Pripadnik Vojske Srbije je u vršenju službe dužan da:

1) postupa u skladu sa Ustavom, zakonom i drugim propisom, prema pravilima struke, nepristrasno i stranački neutralno;
2) ne ističe stranačka ili druga politička obeležja i ne izražava svoja politička uverenja;
3) izvrši naređenje, odnosno nalog pretpostavljenog u vezi sa službom, kao i naređenje, odnosno nalog koji u odsustvu pretpostavljenog izda stariji kad je neophodno da se hitno preduzmu mere za izvršavanje neodložnih i značajnih službenih zadataka, izuzev naređenja čijim bi se izvršenjem učinilo krivično delo;
4) ako primi naređenje čije izvršenje bi predstavljalo povredu zakona, zahteva od starešine koji je izdao takvo naređenje da ga ponovi u pisanom obliku;
5) odbije izvršenje ponovljenog naređenja, odnosno naloga pretpostavljenog ili starijeg čijim bi se izvršenjem učinilo krivično delo;
6) o izdavanju ponovljenog protivpravnog naređenja, odnosno naloga odmah obavesti lice pretpostavljeno licu koje je izdalo protivpravno naređenje, odnosno drugo nadležno lice;
7) postupa u skladu sa Pravilom službe Vojske Srbije i Kodeksom časti pripadnika Vojske Srbije;
8) čuva vojnu, službenu i državnu tajnu, za vreme službe, kao i po prestanku službe u periodu određenom zakonom kojim se uređuje zaštita tajnih podataka, osim ako na zakonom određeni način nije oslobođeno obaveze čuvanja tajne, odnosno ovlašćeno da određenom organu ili licu saopšti tajni podatak;
9) neposredno pretpostavljenom starešini u pisanom obliku dostavi saznanja značajna za odbranu do kojih je došao obavljanjem vojnih dužnosti ili na drugi način.

Niko ne sme vršiti uticaj na pripadnika Vojske Srbije da nešto čini ili ne čini suprotno propisima.

Zabranjeno je povlašćivanje ili uskraćivanje pripadnika Vojske Srbije u njegovim pravima ili dužnostima, posebno zbog rasne, verske, polne ili nacionalne pripadnosti, porekla ili zbog nekog drugog ličnog svojstva.

Pored prava i obaveza propisanih ovim zakonom vojnici na služenju vojnog roka i lica u rezervnom sastavu dok se nalaze na vojnoj dužnosti u Vojsci Srbije imaju prava i obaveza u skladu sa propisima kojima se uređuje vršenje vojne obaveze i pravilima kojima se uređuje služba u Vojsci Srbije.

Pored prava i obaveza propisanih ovim zakonom državljani Republike Srbije – učenici i studenti vojnoškolskih ustanova koji se školuju za vojne dužnosti i lica na drugom stručnom osposobljavanju za oficire i podoficire imaju prava i obaveza u skladu sa propisima kojima se uređuje vojno školstvo i pravilima kojima se uređuje služba u Vojsci Srbije.

Član 14.

Vojnom licu je zabranjeno prisustvovanje skupovima političkih stranaka u uniformi i svaka politička aktivnost izuzev korišćenja aktivnog biračkog prava.

Profesionalno vojno lice, učenik i student vojnoškolske ustanove i lice na drugom stručnom osposobljavanju za oficire i podoficire ne može biti član političke stranke.

Profesionalni pripadnici Vojske Srbije imaju pravo na sindikalno organizovanje, u skladu sa propisima Vlade.

Predmet sindikalnog udruživanja, organizovanja i sindikalnih aktivnosti ne mogu da budu odredbe i primena zakona i drugih propisa koji se odnose na: sastav, organizaciju i formaciju Vojske Srbije; operativnu i funkcionalnu sposobnost, upotrebu i popunu Vojske Srbije; pripravnost i mobilizaciju; opremljenost naoružanjem i vojnom opremom; komandovanje i rukovođenje u Vojsci Srbije i upravljanje sistemom odbrane; učešće u multinacionalnim operacijama, kao ni unutrašnji odnosi u Vojsci Srbije koji se zasnivaju na načelima subordinacije i jednostarešinstva.

Profesionalnim pripadnicima Vojske Srbije nije dopušteno pravo na štrajk.

Član 15.

Prilikom stupanja na službu u Vojsci Srbije lice koje stupa na služenje vojnog roka pod oružjem i lice koje se prima u profesionalnu vojnu službu polažu zakletvu, koja glasi: „Ja ( ime i prezime), zaklinjem se svojom čašću, da ću čuvati i braniti nezavisnost, suverenost i teritorijalnu celovitost Republike Srbije.“

6. Specifičnosti obavljanja vojne službe

Član 16.

Pod specifičnošću obavljanja vojne službe (u daljem tekstu: specifična vojna služba) smatra se služba koju vrše profesionalna vojna lica u uslovima životne sredine neprirodne za rad čoveka i služba na naročito teškim, opasnim po život i za zdravlje štetnim radnim mestima, odnosno poslovima na kojima su profesionalna vojna lica izložena posebnim naporima i povećanim rizicima.

Propise o poslovima, radnim mestima i uslovima za ostvarivanje posebnih prava po osnovu vršenja poslova iz stava 1. ovog člana donosi ministar odbrane.

7. Komandovanje i rukovođenje Vojskom Srbije

Član 17.

Predsednik Republike:

1) odlučuje o upotrebi Vojske Srbije i komanduje Vojskom Srbije u miru i ratu;
2) utvrđuje osnove razvoja i opremanja Vojske Srbije;
3) utvrđuje osnove mirnodopske i ratne organizacije Vojske Srbije;
4) određuje rodove i službe Vojske Srbije, na predlog ministra odbrane;
5) uređuje sistem komandovanja u Vojsci Srbije i prati sprovođenje sistema komandovanja;
6) usvaja Plan upotrebe Vojske Srbije i naređuje njenu upotrebu;
7) donosi smernice za izgradnju operativne i funkcionalne sposobnosti Vojske Srbije, na predlog ministra odbrane;
8) postavlja i razrešava načelnika Generalštaba, uz mišljenje ministra odbrane;
9) postavlja, unapređuje i razrešava oficire na formacijska mesta za koja je propisan čin generala i odlučuje o prestanku njihove službe, na predlog ministra odbrane;
10) naređuje sprovođenje mera pripravnosti Vojske Srbije u slučaju ratnog ili vanrednog stanja;
11) naređuje mobilizaciju Vojske Srbije;
12) donosi osnovna pravila i druga akta koja se odnose na upotrebu Vojske Srbije;
13) donosi Pravilo službe Vojske Srbije i druga pravila kojima se uređuju unutrašnji red i odnosi u vršenju vojne službe;
14) obavlja i druge poslove komandovanja Vojskom Srbije, u skladu sa zakonom.

Član 18.

Ministar odbrane:

1) koordinira i sprovodi utvrđenu odbrambenu politiku i rukovodi Vojskom Srbije;
2) donosi formacije i sistematizacije komandi, jedinica i ustanova Vojske Srbije;
3) usvaja plan međunarodne vojne saradnje;
4) daje mišljenje predsedniku Republike za postavljenje i razrešenje načelnika Generalštaba;
5) predlaže predsedniku Republike postavljenje, unapređenje i razrešenje i prestanak službe generala i starešina na dužnosti za koje je formacijom utvrđen čin generala , uz mišljenje načelnika Generalštaba;
6) postavlja, unapređuje i razrešava profesionalna vojna lica Vojske Srbije na formacijska mesta van Vojske Srbije i odlučuje o prestanku njihove službe, uz mišljenje načelnika Generalštaba;
7) postavlja, unapređuje i razrešava oficire Vojske Srbije u Vojsci Srbije u činu majora, potpukovnika i pukovnika i odlučuje o prestanku njihove službe, na predlog načelnika Generalštaba;
8) usvaja plan razvoja i opremanja Vojske Srbije, na predlog načelnika Generalštaba;
9) donosi plan školovanja i usavršavanja profesionalnih pripadnika Vojske Srbije;
10) donosi propise kojima se uređuju civilno-vojni odnosi;
11) određuje vrste i specijalnosti rodova i službi Vojske Srbije, na predlog načelnika Generalštaba;
12) obavlja i druge poslove utvrđene zakonom.

Ministar odbrane može ovlastiti načelnika Generalštaba za obavljanje poslova iz stava 1. tačka 7. ovog člana, koji se odnose na postavljanje, unapređivanje , razrešavanje i odlučivanje o prestanku službe oficira Vojske Srbije u Vojsci Srbije, u činu majora i potpukovnika .

Član 19.

Načelnik Generalštaba i starešine Vojske Srbije komanduju i rukovode Vojskom Srbije u skladu sa zakonom i aktima komandovanja pretpostavljenih.

Načelnik Generalštaba:

1) predlaže plan razvoja i opremanja Vojske Srbije;
2) postavlja, unapređuje i razrešava oficire Vojske Srbije u Vojsci Srbije do čina kapetana i odlučuje o prestanku njihove službe, na predlog neposredno potčinjenih komandanata;
3) daje mišljenje ministru odbrane na njegov predlog za postavljenje, unapređenje i razrešenje i prestanak službe generala i starešina na dužnosti za koje je formacijom utvrđen čin generala;
4) postavlja, unapređuje, i razrešava podoficire i profesionalne vojnike i raspoređuje civilna lica na službi u Vojsci Srbije i odlučuje o prestanku njihove službe;
5) predlaže plan popune Vojske Srbije i brojni raspored regruta u Vojsci Srbije;
6) donosi pravila o obuci Vojske Srbije;
7) donosi pravila kojima se uređuje civilno-vojna saradnja;
8) utvrđuje planove obuke i usavršavanja profesionalnih vojnih lica i lica u rezervnom sastavu;
9) obavlja i druge poslove utvrđene zakonom.

Načelnik Generalštaba može ovlastiti neposredno potčinjene starešine u Vojsci Srbije za obavljanje poslova iz stava 2. tačka 4. ovog člana.

Za izvršavanje akata koje donosi predsednik Republike, odnosno ministar odbrane i poslova komandovanja Vojskom Srbije, kao i drugih poslova utvrđenih zakonom, načelnik Generalštaba donosi pravila, naredbe, uputstva, direktive, odluke i naređenja.

Član 20.

Prema odnosima u službi pripadnici Vojske Srbije mogu biti pretpostavljeni i potčinjeni, a prema činovima i dužnostima – stariji i mlađi.

Pretpostavljeni je lice koje na osnovu zakona ili drugog propisa komanduje, odnosno rukovodi organizacionim delom.

Stariji, u smislu ovog zakona, jeste lice koje ima viši čin, a ako su istog čina – lice na višoj dužnosti.

U Vojsci Srbije obrazuje se podoficirski kor, koga predstavljaju podoficiri Vojske Srbije posebno organizovani za podršku komandovanju i obuci , od nivoa čete do nivoa Generalštaba Vojske Srbije.

Podoficirski kor uređuje ministar odbrane, na predlog načelnika Generalštaba.

Član 21.

Dužnost starešine u Vojsci Srbije vrši vojno lice koje ima čin.

Izuzetno od stava 1. ovog člana, dužnost starešine može vršiti i lice koje nema čin, s tim da to lice ima zvanje prema dužnosti koju vrši.

8. Činovi i zvanja u Vojsci Srbije

Član 22.

Činovi vojnih lica su:

1) za profesionalnog vojnika – razvodnik, desetar i mlađi vodnik;
2) za podoficira – vodnik, stariji vodnik, stariji vodnik prve klase, zastavnik i zastavnik prve klase;
3) za oficira – u svim rodovima i službama: potporučnik, poručnik, kapetan, major, potpukovnik, pukovnik, brigadni general, general-major, general-potpukovnik i general.

Učenici i studenti vojnoškolskih ustanova, lica na drugom stručnom osposobljavanju za oficire i podoficire, vojnici na služenju vojnog roka i lica u rezervnom sastavu mogu imati činove iz stava 1. ovog člana.

9. Simboli i obeležja Vojske Srbije

Član 23.

Vojska Srbije i njeni organizacioni delovi mogu imati grb, zastavu, oznake i druge simbole i obeležja.

Predsednik Republike pravilom uređuje postojanje, izgled i korišćenje simbola i obeležja iz stava 1. ovog člana, na predlog ministra odbrane.

Zabranjeno je isticanje i nošenje simbola i obeležja Vojske Srbije na način kojim bi se narušio ugled Vojske Srbije.

10. Vojni praznici

Član 24.

Dan Vojske Srbije, dane vidova, rodova i službi i druge vojne praznike određuje posebnim aktom predsednik Republike, na predlog ministra odbrane.

11. Verska služba

Član 25.

Radi ostvarivanja slobode veroispovesti u Vojsci Srbije organizuje se verska služba.

Član 26.

Vlada uređuje vršenje verske službe u Vojsci Srbije.

Član 27.

Međusobni odnosi Ministarstva odbrane i crkava, odnosno verskih zajednica, u vezi sa vršenjem verske službe u Vojsci Srbije, uređuju se posebnim sporazumima.

12. Odgovornost za štetu

Član 28.

Za štetu koju svojim nezakonitim ili nepravilnim radom Vojska Srbije prouzrokuje fizičkim i pravnim licima odgovara Republika Srbija.

13. Demokratska i civilna kontrola

Član 29.

Vojska Srbije je pod demokratskom i civilnom kontrolom.

Demokratska i civilna kontrola Vojske Srbije naročito obuhvata kontrolu upotrebe i razvoja Vojske Srbije, internu i eksternu kontrolu troškova za vojne potrebe, praćenje stanja i obaveštavanja javnosti o stanju priprema Vojske Srbije, obezbeđenje slobodnog pristupa informacijama od javnog značaja i utvrđivanje odgovornosti za vršenje vojnih dužnosti u skladu sa zakonom.

Demokratsku i civilnu kontrolu Vojske Srbije vrše Narodna skupština, Zaštitnik građana i drugi državni organi u skladu sa svojim nadležnostima, građani i javnost.

Propisi o zaštitniku građana koji se odnose na zaštitu i ostvarivanje prava građana, primenjuju se i na profesionalne pripadnike Vojske Srbije.

14. Javnost rada

Član 30.

Ministar odbrane uređuje način obaveštavanja javnosti o aktivnostima Vojske Srbije.

15. Kancelarijsko poslovanje

Član 31.

Kancelarijsko poslovanje u Vojsci Srbije obuhvata prijem, evidentiranje, čuvanje, razvrstavanje i arhiviranje materijala koji primi Vojska Srbije ili koji nastane u radu Vojske Srbije.

Vlada uređuje kancelarijsko poslovanje u Vojsci Srbije, na predlog ministra odbrane.

Vojska Srbije ima pečate u skladu sa propisima kojim se uređuju pečati državnih organa.

Ministar odbrane odlučuje o sadržini, obliku, veličini i broju pečata u Vojsci Srbije, o poveravanju pečata na čuvanje i upotrebu, kao i o izradi novih i o uništenju starih.

Izvori

• „Službeni glasnik Republike Srbije”, broj 116/07