Amandmani na Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (1988)

AMANDMANI

NA USTAV SOCIJALISTIČKE FEDERATIVNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE

Ovi amandmani čine sastavni deo Ustava Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i stupaju na snagu danom njihovog proglašenja.

AMANDMAN IX

1. Himna Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije je „Hej, Sloveni“.

2. Ovim amandmanom zamenjuje se član 8 Ustava SFRJ.

AMANDMAN X

1. Tekući rad radnika i društvena sredstva kao društveni kapital osnov su upravljanja i prisvajanja rezultata rada ostvarenih poslovanjem tim sredstvima.

2. Svako se uključuje u rad društvenim sredstvima slobodno i pod jednakim uslovima, zavisno od znanja i sposobnosti da zajedno s drugim radnicima ta sredstva stalno obnavlja, uvećava i unapređuje.

3. U ostvarivanju prava rada društvenim sredstvima, radnici u udruženom radu odgovorni su jedni drugima i društvenoj zajednici kao celini.

Radnici u udruženom radu dužni su da ekonomski celishodno i društveno odgovorno koriste društvena sredstva i da ih stalno obnavljaju, uvećavaju i unapređuju.

Radnici u udruženom radu koriste se rezultatima koje ostvare radom i upravljanjem društvenim sredstvima i snose materijalne i druge posledice ekonomski necelishodnog i društveno neodgovornog korišćenja tih sredstava.

Radniku u udruženom radu koji nesavesno ili neuspešno ispunjava svoje dužnosti i radne obaveze prestaje radni odnos pod uslovima i na način koji su utvrđeni zakonom.

4. Organizacija udruženog rada, odnosno drugo društveno pravno lice nosilac je prava i obaveza u pravnom prometu u odnosu na sva sredstva kojima raspolaže i koja koristi u skladu sa prirodom i namenom tih sredstava, ustavom i zakonom.

Organizacija udruženog rada, odnosno drugo društveno pravno lice za svoje obaveze odgovara svim sredstvima kojima upravljaju radnici, odnosno drugi radni ljudi i građani u toj organizaciji, odnosno u tom licu.

5. Radnici u udruženom radu, u uslovima delovanja zakonitosti tržišta i socijalističkih samoupravnih društveno-ekonomskih odnosa, ostvaruju prihod prodajom proizvoda i usluga na tržištu ili slobodnom razmenom rada.

Radnici u udruženom radu iz ostvarenog prihoda u različitim oblicima udruživanja rada i sredstava i drugim oblicima poslovanja naknađuju utrošena sredstva i stiču i raspoređuju dohodak za proširenu reprodukciju, rezerve i zadovoljavanje svojih ličnih, zajedničkih i opštih društvenih potreba.

Radnici u udruženom radu za ukupnu ličnu i zajedničku potrošnju raspoređuju deo dohotka srazmeran svom doprinosu ostvarivanju dohotka koji su dali tekućim radom i upravljanjem društvenim sredstvima kao minulim radom radnika.

6. Radnici u organizacijama udruženog rada koje obavljaju privredne delatnosti stiču dohodak realnim vrednovanjem svih činilaca proizvodnje i poslovanja i rezultata rada na osnovu delovanja zakonitosti tržišta.

Izuzetno, radnici u organizacijama udruženog rada u zakonom određenim privrednim delatnostima u kojima delovanje zakonitosti tržišta nije jedini osnov vrednovanja rezultata rada, stiču dohodak i slobodnom razmenom rada.

Društveno utvrđenim opštim uslovima privređivanja, planovima društveno-političkih zajednica i merama ekonomske politike ne može se narušavati ovim ustavom utvrđena samostalnost i ravnopravnost u sticanju dohotka organizacija udruženog rada koje obavljaju privredne delatnosti.

Ako se aktom organa društveno-političke zajednice narušava ovim ustavom utvrđena ravnopravnost organizacija udruženog rada u sticanju dohotka na tržištu, istovremeno se aktom te društveno-političke zajednice utvrđuje i obezbeđuje odgovarajuća kompenzacija, pod uslovima i na način koji su utvrđeni zakonom.

7. Radnici u organizacijama udruženog rada koje obavljaju delatnost u oblasti obrazovanja, nauke, kulture, zdravstva i socijalne zaštite, ili drugu društvenu delatnost stiču dohodak slobodnom razmenom rada neposredno sa korisnicima njihovih proizvoda i usluga ili u okviru, odnosno preko samoupravnih interesnih zajednica i drugih oblika samoupravnog organizovanja.

Radnici u organizacijama udruženog rada koje obavljaju društvene delatnosti, zavisno od prirode delatnosti i potreba koje se zadovoljavaju njihovim obavljanjem, stiču dohodak i prodajom svojih proizvoda i usluga na tržištu i u odnosima zajedničkog ostvarivanja dohotka međusobno ili sa radnicima u organizacijama udruženog rada koje obavljaju druge delatnosti.

Radnici u organizacijama udruženog rada koje obavljaju društvene delatnosti i korisnici njihovih proizvoda i usluga ravnopravno uređuju uslove sticanja dohotka koji se ostvaruje slobodnom razmenom rada, vrednovanjem svih činilaca i rezultata rada.

Radnici u organizacijama udruženog rada koje obavljaju društvene delatnosti ostvaruju u sticanju dohotka jednak društveno-ekonomski položaj kao i radnici u drugim organizacijama udruženog rada.

8. Deo dohotka koji je razultat rada u izuzetno povoljnim prirodnim uslovima ili u izuzetno povoljnim uslovima stvorenim položajem mesta rada i poslovanja utvrđuje se i koristi, u skladu sa samoupravnim sporazumom i zakonom, za razvoj organizacije udruženog rada u kojoj je ostvaren i, kad je zakonom određeno, za razvoj materijalne osnove rada i zaštitu životne sredine u opštini, zajednici opština, gradskoj zajednici i republici, odnosno autonomnoj pokrajini, ili za razvoj komunalne infrastrukture.

9. Zakonom se izuzetno, pod uslovima utvrđenim ustavom, može privremeno ograničiti raspolaganje radnika u organizacijama udruženog rada delom sredstava društvene reprodukcije ili utvrditi obaveza udruživanja dela tih sredstava za finansiranje neophodnih potreba društvene reprodukcije utvrđenih društvenim planom republike, odnosno autonomne pokrajine, kad je zadovoljavanje tih potreba nezamenljiv uslov života i rada građana ili privrednog i društvenog razvoja i ako se na samoupravnoj osnovi nisu mogla, odnosno ne mogu da obezbede sredstva za finansiranje tih potreba.

Organizacije udruženog rada imaju, u skladu sa zakonom, pravo na povraćaj obavezno udruženih sredstava društvene reprodukcije i pravo na naknadu za korišćenje tih sredstava, odnosno pravo na određene pogodnosti.

Upravljanje obavezno udruženim delom sredstava društvene reprodukcije zasniva se na samoupravnim osnovama.

10. Radnici u organizacijama udruženog rada koji udružuju sredstva ili rad i sredstva radi zajedničkog poslovanja uz zajednički rizik imaju pravo da po tom osnovu zajedno i ravnopravno, srazmerno sredstvima, odnosno radu i sredstvima koje udružuju, upravljaju tim poslovanjem, odlučuju o zajedničkom dohotku i zajedničkom prihodu, utvrđuju obaveze i odgovornosti snošenja zajedničkog rizika i utvrđuju druga međusobna prava, obaveze i odgovornosti po osnovu udruživanja sredstava, odnosno rada i sredstava.

Radnici u organizacijama udruženog rada koje osnivaju novu radnu organizaciju i udružuju sredstva imaju po tom osnovu ista prava, obaveze i odgovornosti kao i radnici kad udružuju sredstva u postojeću organizaciju udruženog rada.

11. Organizacije udruženog rada mogu, radi proširivanja materijalne osnove rada, prikupljati novčana i druga sredstva građana i obezbediti im, uz povraćaj vrednosti tih sredstava, i naknadu za njihovo korišćenje u vidu kamate, odnosno određenih pogodnosti, u skladu sa zakonom.

Građani mogu ulagati novčana i druga sredstva u organizaciju udruženog rada uz zajednički rizik i po tom osnovu ostvariti pravo na povraćaj vrednosti tih sredstava i naknadu za korišćenje tih sredstava, zavisno od rezultata koje ostvari ta organizacija, kao i pravo da budu obaveštavani o rezultatima korišćenja tih sredstava, i stiču pravo da učestvuju u odlučivanju o određenim poslovima u vezi sa korišćenjem uloženih sredstava, u skladu sa saveznim zakonom.

Organizacija udruženog rada može radi prikupljanja, odnosno ulaganja sredstava građana i izdavati hartije od vrednosti koje glase na ime ili na donosioca i po kojima imaoci tih hartija ostvaruju pravo na naknadu za korišćenje tih sredstava, odnosno i pravo na učešće u odlučivanju, pod uslovima i na način koji su utvrđeni saveznim zakonom.

Građani mogu zadržati pravo svojine na uložena sredstva, osim u slučajevima određenim saveznim zakonom.

12. Radnici koji obavljaju stručne, administrativne, pomoćne i druge poslove za zemljoradničku ili drugu zadrugu, banku ili drugu finansijsku organizaciju, organizaciju za osiguranje, samoupravnu interesnu zajednicu i drugu samoupravnu organizaciju i zajednicu ili njihovo udruženje, društveno-političku organizaciju ili drugu društvenu organizaciju i udruženje građana, mogu obrazovati radnu zajednicu. Radnu zajednicu mogu obrazovati i radnici u organima društveno-političkih zajednica pod uslovima utvrđenim zakonom.

Radnici u radnoj zajednici imaju pravo na sredstva za ličnu i zajedničku potrošnju u skladu sa načelom raspodele prema radu i s osnovama i merilima raspodele koji važe u organizacijama udruženog rada. Oni imaju i druga samoupravna prava u skladu sa prirodom poslova koje obavljaju i odgovornošću organizacija, zajednica i organa za koje obavljaju poslove za ostvarivanje njihovih funkcija i zadataka.

Na ove radne zajednice ne mogu se prenositi prava, ovlašćenja i odgovornosti organizacija, zajednica i organa za koje obavljaju poslove.

13. Radniku ne može prestati radni odnos ako usled tehnoloških i drugih unapređenja kojima se doprinosi povećanju produktivnosti rada i većem uspehu organizacije udruženog rada prestane potreba za njegovim radom u toj organizaciji, dok mu se ne obezbedi drugo radno mesto koje odgovara njegovim radnim sposobnostima ili na drugi način ne obezbedi ostvarivanje prava na rad ili zakonom određena prava po osnovu rada.

Zakonom se za te svrhe mogu utvrditi obaveza udruživanja sredstava ili obezbeđivanja sredstava na drugi način i propisati uslovi i način upotrebe tih sredstava.

14. Tačkom 1 zamenjuje se stav 3 člana 12, tačkom 2 dopunjuje se član 13, tačkom 3 zamenjuje se član 15, tačkom 4 zamenjuje se član 24, tačkom 5 zamenjuje se član 19, tačkom 6 dopunjuje se odeljak 1 Glava I, Deo drugi, tačkom 7 zamenjuje se član 16, tačkom 8 zamenjuje se stav 1 člana 18, tačkom 9 zamenjuje se član 23, tačkom 10 zamenjuje se član 26, tačkom 11 zamenjuje se član 28, tačkom 12 zamenjuju se st 1 i 3 člana 30, tačkom 13 zamenjuju se st 4 i 5 člana 32 Ustava SFRJ.

Ukidaju se stav 2 člana 14, član 29 i stav 2 člana 32 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XI

1. Radnici slobodno udružuju rad i društvena sredstva u uslovima robne proizvodnje i delovanja zakonitosti tržišta, radi obavljanja privrednih i društvenih delatnosti i sticanja dohotka na tržištu ili u odnosima slobodne razmene rada.

Radnici slobodno odlučuju o oblicima samoupravnog i radnog organizovanja i oblicima udruživanja, povezivanja i saradnje organizacija udruženog rada, interesima koje u njima ostvaruju i obimu udruživanja svog rada i društvenih sredstava.

2. Radna organizacija je samostalna samoupravna organizacija i ekonomska i poslovna celina u kojoj su radnici povezani zajedničkim interesima u radu društvenim sredstvima.

Radna organizacija u oblasti privrednih delatnosti osnovni je subjekt tržišnog poslovanja, a radna organizacija u oblasti društvenih delatnosti osnovni je subjekt slobodne razmene rada.

Radnu organizaciju mogu osnovati organizacije udruženog rada, samoupravne interesne zajednice, mesne zajednice i druga društvena pravna lica.

Društveno-politička zajednica može osnovati radnu organizaciju ako je obavljanje delatnosti te organizacije nezamenljiv uslov života i rada građana ili rada drugih organizacija na određenom području ili ako je to neophodno za rad organa te društveno-političke zajednice.

Radnu organizaciju mogu, pod uslovima i na način koji su propisani zakonom, osnovati radni ljudi i građani radi ostvarivanja prava na rad i drugih svojih interesa.

Radnu organizaciju mogu, u skladu sa zakonom, osnovati i građanska pravna lica.

3. Statutom radne organizacije utvrđuje se koja prava, obaveze i odgovornosti koje prema ovom ustavu imaju radnici u organizaciji udruženog rada, radnici ostvaruju u radnoj organizaciji kao celini, a koja u pojedinim delovima radne organizacije u kojima su radnici organizovali osnovne organizacije udruženog rada ili druge oblike svog organizovanja.

4. Radna organizacija je nosilac svih prava i obaveza u pravnom prometu u odnosu na sva sredstva kojima raspolaže i koja koristi.

Statutom radne organizacije može se utvrditi da određena prava i obaveze u pravnom prometu u odnosu na određena sredstva kojima raspolažu i koja koriste imaju delovi radne organizacije u kojima su radnici organizovali osnovne organizacije udruženog rada ili druge oblike svog organizovanja.

5. Radne organizacije mogu se udruživati u složene organizacije udruženog rada, poslovna udruženja, zajednice i druge oblike organizovanja udruženog rada.

Samoupravnim sporazumom utvrđuje se koja se prava, obaveze i odgovornosti radnika u radnoj organizaciji ostvaruju u složenoj organizaciji udruženog rada ili drugom obliku organizovanja udruženog rada.

Samoupravnim sporazumom može se utvrditi da određena prava i obaveze u pravnom prometu, u odnosu na određena sredstva kojima raspolažu i koja koriste radne organizacije ima složena organizacija udruženog rada ili drugi oblik organizovanja udruženog rada.

6. Organizacije udruženog rada koje kao jedinstveni tehnološki sistemi obavljaju delatnosti u oblasti elektroprivrede, železničkog saobraćaja i poštansko-telefonsko-telegrafskog saobraćaja obavezno se udružuju u zajednice za teritoriju Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.

Radnici u ovim organizacijama dužni su da u ovim sistemima obezbeđuju tehničku funkcionalnost u radu i na toj osnovi tehnološko jedinstvo procesa rada, racionalno i efikasno funkcionisanje ovih sistema i pojedinih njihovih delova na celoj teritoriji Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, u skladu sa potrebama i interesima društveno-ekonomskog razvoja zemlje i potrebama i interesima korisnika proizvoda i usluga.

U ovim zajednicama, uređivanjem međusobnih odnosa u skladu s jedinstvenim sistemom socijalističkih samoupravnih društveno-ekonomskih odnosa, obezbeđuje se ravnopravnost udruženih organizacija na jedinstvenom jugoslovenskom tržištu i sticanje dohotka u zavisnosti od efikasnosti njihovog poslovanja, utvrđuju zajednički kriterijumi obrazovanja cena njihovih proizvoda i usluga, donose zajednički planovi razvoja i programi zajedničkog uključivanja u međunarodnu podelu rada.

Saveznim zakonom uređuju se uslovi i način obaveznog udruživanja ovih organizacija u zajednice, kao i osnove funkcionisanja tih zajednica.

Ako se ove organizacije samoupravno ne udruže u zajednicu za teritoriju Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije ili na samoupravnoj osnovi ne urede ciljeve udruživanja i međusobne odnose utvrđene ovim ustavom, saveznim zakonom se osniva zajednica, odnosno privremeno se uređuju ovi ciljevi udruživanja i međusobni odnosi.

Saveznim zakonom može se utvrditi obaveza udruživanja organizacija udruženog rada u zajednice i druge oblike povezivanja i saradnje i u drugim oblastima, kad je tehnološko jedinstvo sistema u tim oblastima od interesa za celu zemlju.

7. Tač 1 do 5 zamenjuju se čl 34 do 38,tačkom 6 dopunjuje se odeljak 2, Glava I, Deo drugi Ustava SFRJ.

AMANDMAN ХII

Prestaju da važe odredbe člana 43 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XIII

1. Banka je samostalna samoupravna finansijska organizacija koja obavlja depozitne, kreditne i druge bankarske poslove.

Banku osnivaju društvena pravna lica usvajanjem osnivačkog akta i ulaganjem sredstava u fondove banke.

Banka, zajedno s drugim bankama ili drugim zakonom određenim licima, može biti osnivač druge banke ili druge finansijske organizacije.

2. Banka posluje sredstvima uloženim u njene fondove i drugim pribavljenim ili pozajmljenim sredstvima.

Osnivači banke odgovaraju za obaveze banke do visine sredstava koja su uložili u njene fondove.

3. Bankom upravljaju društvena pravna lica koja su je osnovala i uložila sredstva u njene fondove, zavisno od visine tih sredstava, u skladu s osnivačkim aktom, odnosno statutom banke.

Organ upravljanja bankom je skupština banke, koju čine delegati osnivača banke.

4. Druga lica koja ulože sredstva u fondove banke stiču svojstvo osnivača banke s pravima, obavezama i odgovornostima utvrđenim osnivačkim aktom, odnosno statutom banke.

5. Dobit koju banka ostvari svojim poslovanjem raspoređuje se odlukom skupštine banke u rezerve, kao i na deo koji se isplaćuje ulagačima, odnosno ulaže u druge fondove banke srazmerno sredstvima koja su uložili u banku.

6. Međusobni odnosi osnivača banke, upravljanje bankom i poslovanje banke uređuju se osnivačkim aktom banke i njenim statutom.

7. Ovim amandmanom zamenjuje se član 39 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XIV

1. Organizacija za osiguranje je samostalna samoupravna organizacija za osiguranje imovine i lica i za obavljanje drugih poslova osiguranja.

Organizaciju za osiguranje osnivaju društvena pravna lica i zakonom određena druga lica usvajanjem akta o osnivanju organizacije i ulaganjem sredstava u početne fondove sigurnosti.

Osnivači organizacije za osiguranje odgovaraju za obaveze organizacije do visine sredstava koja su uložili u fondove organizacije.

2. Organizacijom za osiguranje upravljaju osnivači organizacije.

Pravo da učestvuju u upravljanju organizacijom za osiguranje imaju građani i drugi osiguranici u skladu s aktom o osnivanju organizacije, odnosno statutom organizacije.

Organ upravljanja organizacijom za osiguranje je skupština organizacije, koju čine delegati osnivača organizacije i osiguranika.

3. Dobit koju organizacija za osiguranje ostvari raspoređuje se u rezerve sigurnosti, kao i na deo koji se isplaćuje osnivačima, odnosno ulaže u druge fondove organizacije srazmerno sredstvima koja su osnivači uložili u organizaciju.

4. Ovim amandmanom zamenjuje se član 42 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XV

1. Strano lice može ulagati sredstva u organizaciju udruženog rada, banku ili drugu finansijsku organizaciju, zadrugu i druge oblike saradnje i zajedničkog poslovanja.

Strano lice može zajedno s domaćim licima osnovati mešovito preduzeće, banku ili drugu finansijsku organizaciju, ugovornu organizaciju udruženog rada, a može osnovati i sopstveno preduzeće.

Saveznim zakonom se može izuzetno, kad to zahteva društveni interes, utvrditi u kojim delatnostima ili poslovima, odnosno na kojim područjima strano lice ne može osnovati sopstveno preduzeće.

2. Strano lice ima pravo da učestvuje u upravljanju zajedničkim poslovanjem za vreme za koje su sredstva uložena, pravo na transfer dobiti, pravo na povraćaj uloga i druga prava utvrđena ugovorom.

Strano lice može zadržati pravo svojine na uložena sredstva.

Kad je osnovalo sopstveno preduzeće, strano lice zadržava pravo svojine na uložena sredstva i ima pravo svojine na sredstva koja je to preduzeće ostvarilo svojim poslovanjem.

Ova prava stranog lica ne mogu se umanjiti zakonom ili drugim propisom.

3. Prava i obaveze radnika u preduzeću, zajedničkoj banci ili drugoj zajedničkoj finansijskoj organizaciji i ugovornoj organizaciji udruženog rada uređuju se kolektivnim ugovorom.

4. Saveznim zakonom uređuju se pravni položaj mešovitog preduzeća, banke ili druge finansijske organizacije, ugovorne organizacije udruženog rada i sopstvenog preduzeća i pravni položaj stranog lica koje je samostalno, odnosno zajedno sa domaćim licima osnovalo te organizacije, kao i osnovna prava i obaveze radnika koji su zaposleni u njima.

5. Ovim amandmanom zamenjuje se član 27 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XVI

1. Radnici i drugi radni ljudi imaju pravo, a kad je to ustavom utvrđeno, i dužnost da, neposredno ili preko svojih organizacija ili zajednica, samoupravnim sporazumima osnivaju samoupravne interesne zajednice ili druge oblike samoupravnog organizovanja, radi zadovoljavanja svojih ličnih i zajedničkih potreba i interesa i usklađivanja rada s tim potrebama i interesima.

2. Radnici i drugi radni ljudi koji na načelima uzajamnosti i solidarnosti zadovoljavaju svoje lične i zajedničke potrebe i interese u oblasti obrazovanja, nauke, kulture, zdravstva i socijalne zaštite, kad su te potrebe i interesi istovremeno i potrebe i interesi društva, i radnici u organizacijama udruženog rada koje obavljaju delatnosti u tim oblastima, osnivaju samoupravnu interesnu zajednicu ili drugi oblik samoupravnog organizovanja u kome ravnopravno i zajednički odlučuju o obavljanju tih delatnosti u skladu sa zajedničkim interesima, utvrđuju politiku razvoja i unapređivanja tih delatnosti i zadovoljavaju druge zajedničke potrebe i interese.

3. Radi obezbeđenja svoje socijalne sigurnosti, radni ljudi osnivaju samoupravne interesne zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja ili druge oblike samoupravnog organizovanja u kojima udružuju sredstva u tu svrhu i utvrđuju, na načelima uzajamnosti i solidarnosti i minulog rada, svoje zajedničke i pojedinačne obaveze i prava koja u njima ostvaruju.

4. Saveznim zakonom može se utvrditi obaveza osnivanja interesnih zajednica ili drugih oblika samoupravnog organizovanja za stambenu izgradnju i upravljanje stanovima za potrebe aktivnih vojnih lica i građanskih lica u oružanim snagama Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, kao i za potrebe radnika i funkcionera saveznih organa.

5. Međusobni odnosi u samoupravnim interesnim zajednicama i drugim oblicima samoupravnog organizovanja u kojima se ostvaruju odnosi slobodne razmene rada, uređuju se tako da se obezbeđuje pravo radnika i drugih radnih ljudi koji u njima udružuju sredstva da odlučuju o tim sredstvima i pravo radnika u organizacijama udruženog rada koje obavljaju delatnosti u oblastima za koje je osnovana interesna zajednica, odnosno drugi oblik samoupravnog organizovanja da u odnosima slobodne razmene rada ostvaruju jednak društveno-ekonomski položaj kao i radnici u drugim organizacijama udruženog rada.

6. Zakonom, odnosno na zakonu zasnovanom odlukom skupštine društveno-političke zajednice utvrđuju se načela za organizaciju i za uređivanje međusobnih odnosa u samoupravnoj interesnoj zajednici ili u drugom obliku samoupravnog organizovanja za koje je ustavom utvrđena obaveza osnivanja.

Ako u roku koji odredi skupština društveno-političke zajednice nije osnovana samoupravna interesna zajednica ili drugi oblik samoupravnog organizovanja za koje je ustavom utvrđena obaveza osnivanja, zakonom, odnosno na zakonu zasnovanom odlukom skupštine društveno-političke zajednice osniva se zajednica, odnosno drugi oblik samoupravnog organizovanja i privremeno uređuju njihova organizacija i međusobni odnosi u njima.

7. Ako se u samoupravnoj interesnoj zajednici ili drugom obliku samoupravnog organizovanja za koji je ustavom utvrđena obaveza njihovog osnivanja ne donese odluka o pitanju od koga bitno zavisi njihov rad, skupština društveno-političke zajednice može, pod uslovima i po postupku koji su propisani zakonom, doneti odluku kojom se privremeno rešava to pitanje.

8. Prema samoupravnoj interesnoj zajednici ili drugom obliku samoupravnog organizovanja mogu se preduzeti zakonom utvrđene privremene mere u slučajevima i pod uslovima pod kojima se takve mere mogu preduzeti prema organizaciji udruženog rada.

9. Ovim amandmanom zamenjuju se čl 51 do 59 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XVII

1. Radnici i drugi radni ljudi planiranjem rada i razvoja organizacija udruženog rada i drugih samoupravnih organizacija i zajednica i planiranjem privrednog i društvenog razvoja društveno-političkih zajednica u uslovima delovanja tržišnih zakonitosti i ekonomske samostalnosti organizacija udruženog rada, oslanjajući se na naučna saznanja i na njima zasnovane ocene razvojnih mogućnosti, usmeravaju materijalni i društveni razvoj u skladu sa svojim, na samoupravnoj osnovi utvrđenim, zajedničkim interesima.

2. Organizacije udruženog rada i druge samoupravne organizacije i zajednice samostalno planiraju svoj rad i razvoj.

Zakonom se može utvrditi obaveza donošenja planova samoupravnih organizacija i zajednica koje obavljaju delatnosti ili poslove od posebnog društvenog interesa.

3. Organizacije udruženog rada koje obavljaju delatnosti u okviru jedinstvenog tehnološkog sistema od interesa za celu zemlju donose svoj i zajednički plan razvoja u skladu s potrebama korisnika njihovih proizvoda i usluga i u skladu sa zajedničkim interesima i ciljevima razvoja koji su utvrđeni društvenim planom Jugoslavije.

4. Društveno-političke zajednice donose društvene planove kojima se, u skladu sa zajedničkim interesima i ciljevima utvrđenim na samoupravnoj osnovi, utvrđuje zajednička razvojna i ekonomska politika. Društveno-političke zajednice donose ekonomske i druge mere kojima se organizacije udruženog rada i druge samoupravne organizacije i zajednice usmeravaju, odnosno podstiču na ostvarivanje zajedničke politike razvoja.

Društvenim planom društveno-političke zajednice utvrđuju se i ciljevi i zadaci kojima se ostvaruje poseban društveni interes delovanjem samoupravnih organizacija i zajednica koje obavljaju ove delatnosti ili poslove.

5. Organi društveno-političkih zajednica propisima i merama stvaraju uslove za ostvarivanje društvenih planova i odgovorni su za to.

6. Ovim amandmanom zamenjuju se čl 69 do 72 i član 74 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XVIII

1. Društvenim sistemom informisanja obezbeđuje se usklađeno evidentiranje, prikupljanje, obrada, iskazivanje i razmena podataka, činjenica i informacija značajnih za život, rad, razvoj i odlučivanje u svim oblastima društvenog života, kao i dostupnost tih podataka, činjenica i informacija.

2. Evidenciju, analitičke i informativne poslove o raspolaganju društvenim sredstvima, kontrolu ispravnosti podataka o raspolaganju tim sredstvima, zakonitosti raspolaganja društvenim sredstvima i izvršavanja obaveza organizacija udruženog rada i drugih samoupravnih organizacija i zajednica i društveno-političkih zajednica, kao i druge poslove utvrđene zakonom, obavlja Služba društvenog knjigovodstva.

3. Tačkom 1 zamenjuje se stav 1 člana 75, tačkom 2 zamenjuje se stav 1 člana 77 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XIX

1. Radni ljudi i građani, međusobno ili s radom radnika u udruženom radu, slobodno udružuju svoj rad i sredstva, odnosno samo rad ili samo sredstva u zadruge ili druge oblike udruživanja.

Zakonom se mogu izuzetno, kad to zahteva društveni interes, odrediti delatnosti, odnosno poslovi koji se ne mogu obavljati u ovim oblicima udruživanja.

Radni ljudi i građani svoje međusobne odnose u ovim oblicima udruživanja sporazumno uređuju na načelima dobrovoljnosti, ravnopravnosti, uzajamnosti i solidarnosti.

2. Radni ljudi i građani imaju pravo da osnivaju zemljoradničke, zanatske, stambene, štedno-kreditne i potrošačke zadruge, zadruge za pružanje intelektualnih usluga i druge proizvodne ili uslužne zadruge.

Zadruga je samostalna samoupravna organizacija zadrugara.

Zadrugar zadržava pravo svojine na sredstvima udruženim u zadrugu, ako ih ugovorom nije preneo u zajedničku svojinu zadrugara, u zadružnu svojinu ili u društvenu svojinu.

O sredstvima koja zadruga ostvari svojim poslovanjem odlučuju zadrugari samostalno, u skladu sa statutom zadruge.

Zadruga može, radi proširivanja materijalne osnove rada, prikupljati novčana i druga sredstva građana.

3. Ovim amandmanom zamenjuje se član 65 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XX

1. Zemljoradnici mogu svoj rad, zemljište, odnosno druga sredstva udružiti u zemljoradničke zadruge i druge oblike udruživanja zemljoradnika ili ih udružiti s radnicima u organizacijama udruženog rada.

2. Zemljoradnici osnivaju zemljoradničku zadrugu aktom o osnivanju, kojim utvrđuju uslove udruživanja i zajedničke interese i ciljeve i svoja pojedinačna i zajednička prava i obaveze koje ostvaruju, odnosno izvršavaju u zadruzi.

Oblici organizovanja i odnosi u zadruzi uređuju se statutom zadruge, a međusobna prava i obaveze zadrugara i zadruge uređuju se ugovorom.

3. Zemljoradnici zadržavaju pravo svojine na zemljište, sredstva rada, odnosno druga sredstva koja udružuju u zemljoradničku zadrugu.

Zemljoradnici mogu ova sredstva ugovorom preneti u zajedničku svojinu zadrugara, zadružnu svojinu ili u društvenu svojinu.

4. Dobit koju zadruga ostvari svojim poslovanjem članovi zadruge raspoređuju na sredstva koja članovima zadruge pripadaju prema doprinosu koji su svojim radom i sredstvima udruženim u zadruzi dali ostvarivanju te dobiti i na sredstva koja se unose u fondove zadruge, kao i na sredstva za druge potrebe.

5. Zadrugar koji je svoj rad, zemljište, odnosno druga sredstva udružio u zadrugu ima u slučaju istupanja iz zadruge ili prestanka zadruge pravo na povraćaj zemljišta, odnosno drugih sredstava na koja je zadržao pravo svojine, odnosno pravo na povraćaj vrednosti sredstava koja je udružio u zadrugu i pravo na deo sredstava u fondovima zadruge ostvaren njenim poslovanjem, pod uslovima utvrđenim ugovorom i statutom, u skladu sa zakonom.

6. Ovim amandmanom zamenjuje se član 62 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXI

1. Radnim ljudima se zajemčuje pravo da samostalno obavljaju delatnosti ličnim radom, odnosno ličnim radom i sredstvima u svojini građana.

Zakonom se mogu izuzetno, kad to zahteva priroda tih delatnosti ili poseban društveni interes, odrediti delatnosti koje se ne mogu samostalno obavljati ličnim radom.

Zakonom se mogu utvrditi uslovi samostalnog obavljanja delatnosti ličnim radom.

2. Radnim ljudima koji samostalno obavljaju delatnost ličnim radom zajemčuje se pravo da ostvaruju ustavom utvrđeni položaj u socijalističkim društveno-ekonomskim odnosima, da raspolažu ostvarenim rezultatima svog rada i na toj osnovi zadovoljavaju svoje lične i društvene potrebe i da na osnovu svog doprinosa, ostvaruju svoju socijalnu sigurnost na načelima uzajamnosti i solidarnosti.

3. Radni ljudi koji samostalno obavljaju delatnost ličnim radom slobodno udružuju svoj rad i sredstva, odnosno samo rad ili samo sredstva u različite oblike udruživanja. Zakonom se mogu utvrditi uslovi ovog udruživanja.

4. Radni ljudi koji samostalno obavljaju delatnost ličnim radom mogu, neposredno ili preko oblika svog udruživanja, udruživati svoj rad i sredstva, odnosno samo rad ili samo sredstva sa organizacijama udruženog rada u različitim oblicima kooperacije i trajnije saradnje.

Ovi radni ljudi zajedno i ravnopravno s radnicima u udruženom radu društvenim sredstvima u ovim oblicima kooperacije i trajnije saradnje upravljaju zajedničkim poslovima, odlučuju o zajednički ostvarenom dohotku i učestvuju u njegovoj raspodeli prema svom doprinosu ostvarivanju tog dohotka.

5. Radni ljudi koji samostalno obavljaju delatnost ličnim radom mogu zapošljavati radnike u granicama određenim zakonom.

Ugovore o zapošljavanju zaključuju ovi radni ljudi i radnici koje oni zapošljavaju u skladu s kolektivnim ugovorom koji zaključuju sindikat i odgovarajuća privredna komora, odnosno drugo udruženje u kome su predstavljeni ovi radni ljudi. Kolektivnim ugovorom obezbeđuje se radnicima koje ovi radni ljudi zapošljavaju pravo na sredstva za zadovoljavanje ličnih i zajedničkih potreba, kao i druga prava utvrđena zakonom.

Na ovim osnovama mogu zapošljavati radnike i zadruge i drugi oblici udruživanja rada i sredstava radnih ljudi koji samostalno obavljaju delatnost ličnim radom, kao i građani i građanska pravna lica.

6. Ovim amandmanom zamenjuju se čl 31, 64, 66 i 68 Ustava SFRJ.

Naslov odeljka 6 Glava I, Deo drugi Ustava SFRJ menja se i glasi „6 Samostalni lični rad“.

AMANDMAN XXII

1. Radni čovek može osnovati ugovornu organizaciju udruženog rada i u njoj, na samoupravnoj osnovi, udruživati svoj rad i sredstva sa radom drugih lica.

Poslovođi i radnicima u ugovornoj organizaciji udruženog rada pripadaju, na osnovu njihovog rada, sredstva za zadovoljavanje ličnih i zajedničkih potreba.

Poslovođi pripada po osnovu sredstava koja je uložio u ugovornu organizaciju udruženog rada pravo na povraćaj vrednosti tih sredstava i pravo na učešće u dohotku u skladu sa načelima koja važe za udruživanje društvenih sredstava u organizacijama udruženog rada, kao i pravo da ponovo uloži sredstva.

U ugovornu organizaciju udruženog rada mogu udružiti sredstva i drugi radni ljudi i građani.

2. Ovim amandmanom zamenjuju se st 1 i 3 člana 67. Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXIII

1. Građanima se zajemčuje pravo svojine na stambene zgrade i stanove, sredstva rada, poslovne zgrade i poslovne prostorije.

Vlasnik može stambenu zgradu ili stan, sredstva rada, poslovnu zgradu ili poslovnu prostoriju dati na korišćenje drugom i po tom osnovu sticati dohodak, pod uslovima i na način koji su utvrđeni zakonom.

2. Zemljoradnicima se zajemčuje pravo svojine na obradivo poljoprivredno zemljište u površini od najviše 30 hektara po domaćinstvu.

Zakonom se može utvrditi da u brdsko-planinskim krajevima površina obradivog poljoprivrednog zemljišta na koje zemljoradnici imaju pravo svojine može biti veća od 30 hektara po domaćinstvu.

3. Tačkom 1 zamenjuje se stav 2 člana 78, tačkom 2 zamenjuju se st 1 i 2 člana 80 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXIV

1. Radnici u organizaciji udruženog rada referendumom donose statut.

Statut je donesen kad je za njega glasala većina radnika u organizaciji udruženog rada.

Statutom se mogu utvrditi i druga pitanja o kojima radnici u organizaciji udruženog rada odlučuju referendumom i drugim oblicima ličnog izjašnjavanja. Statutom se utvrđuje kad se odluka smatra donesenom.

2. U organizaciji udruženog rada obrazuje se radnički savet, odnosno njemu po položaju i funkciji odgovarajući organ upravljanja.

Radnički savet je organ upravljanja organizacije udruženog rada.

U organizaciji udruženog rada s manjim brojem radnika funkciju radničkog saveta vrše svi radnici.

Radnički savet donosi samoupravne opšte akte i zaključuje samoupravne sporazume, donosi odluke o planiranju rada i razvoja, utvrđuje osnove poslovne politike, bira, imenuje i razrešava poslovodne i izvršne organe i usmerava i kontroliše njihov rad i vrši druge poslove utvrđene statutom organizacije udruženog rada.

Određene izvršne funkcije u organizacijama udruženog rada mogu se poveriti izvršnim organima radničkog saveta.

Organizacije udruženog rada koje udružuju rad i sredstva mogu obrazovati zajednički organ za upravljanje poslovima od zajedničkog interesa.

3. Radnički savet sačinjavaju delegati radnika delova organizacije udruženog rada.

Sastav radničkog saveta organizacije udruženog rada treba da odgovara socijalnom sastavu radnika u organizaciji udruženog rada.

U radnički savet organizacije udruženog rada ne može biti biran inokosni poslovodni organ, predsednik i član kolegijalnog poslovodnog organa.

Delegati u radničkom savetu rade po smernicama radnika koji su ih izabrali i njima odgovaraju za svoj rad.

4. U svakoj organizaciji udruženog rada postoji inokosni ili kolegijalni poslovodni organ.

Poslovodni organ izvršava odluke radničkog saveta i odluke donesene ličnim izjašnjavanjem radnika.

Poslovodni organ organizuje proces rada i rukovodi tim procesom, vodi poslovanje organizacije udruženog rada i samostalno donosi odluke.

5. Poslovodni organ u organizaciji udruženog rada imenuje se na osnovu javnog konkursa.

Zakonom se mogu propisati uslovi pod kojima se poslovodni organ može razrešiti i pre isteka vremena za koje je imenovan.

6. Radnici u radnim zajednicama ostvaruju samoupravljanje saglasno prirodi poslova koje obavljaju i interesima radi kojih su radne zajednice obrazovane i u skladu sa zakonom.

7. Tačkom 1 zamenjuju se st 2 i 3 člana 106, tačkom 2 zamenjuju se čl 99 i 100 i stav 4 člana 102, tačkom 3. zamenjuje se član 101, tačkom 4 zamenjuje se stav 1 člana 103, tačkom 5 zamenjuju se st 2 i 5 člana 104, tačkom 6 dopunjuje se Glava I, Deo drugi Ustava SFRJ.

Ukidaju se čl 105 i 109 i stav 3 člana 121 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXV

1. Opštine međusobno sarađuju na principima dobrovoljnosti i solidarnosti, udružuju sredstva i obrazuju zajedničke organe, organizacije i službe za vršenje poslova od zajedničkog interesa i za zadovoljavanje zajedničkih potreba i mogu se udruživati u zajednice opština.

Ustavom se može odrediti obavezno udruživanje opština u zajednice opština kao posebne društveno-političke zajednice, na koje se prenose i kojima se poveravaju određeni poslovi iz nadležnosti republike, odnosno autonomne pokrajine i opština.

U gradu na čijem je području osnovano više opština, osniva se gradska zajednica kao posebna društveno-politička zajednica u kojoj se obezbeđuje planiranje društveno-ekonomskog razvoja, prostorno i urbanističko uređivanje i zadovoljavanje komunalnih potreba. Opštine mogu, u zajedničkom interesu, poveriti gradskoj zajednici i druga prava i dužnosti Republika, odnosno autonomna pokrajina može određene poslove iz svoje nadležnosti poveriti gradskoj zajednici.

2. Ovim amandmanom zamenjuje se član 119 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXVI

1. Radni ljudi i građani u osnovnim samoupravnim organizacijama i zajednicama i društveno-političkim organizacijama obrazuju svoje delegacije radi neposrednog ostvarivanja svojih prava, dužnosti i odgovornosti i organizovanog učešća u vršenju funkcija skupština društveno-političkih zajednica.

U osnovnim samoupravnim organizacijama i zajednicama delegacije obrazuju:

1) radnici u radnoj organizaciji, a kad je to utvrđeno statutom radne organizacije, radnici u osnovnoj organizaciji udruženog rada i u drugom obliku organizovanja u radnoj organizaciji,

2) radnici u radnim zajednicama, kao i aktivna vojna lica i građanska lica na službi u oružanim snagama Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, na način utvrđen zakonom,

3) radni ljudi koji rade u poljoprivrednoj, zanatskoj i drugim delatnostima sredstvima rada na koje postoji pravo svojine, radnici koji su kod njih zaposleni i radnici sa kojima udružuju svoj rad i sredstva organizovani u zadruge i druge zakonom određene oblike udruživanja ili su u odnosima trajnije saradnje s organizacijama udruženog rada i drugim oblicima udruživanja rada i sredstava,

4) radni ljudi i građani u mesnim zajednicama.

U obrazovanju delegacija u organizacijama udruženog rada u oblasti obrazovanja, studenti i đaci učestvuju pod uslovima i na način koji su utvrđeni zakonom.

Delegaciju obrazuju radnici u delu radne organizacije koja trajno obavlja delatnost na teritoriji opštine na kojoj nije sedište radne organizacije.

U radnoj organizaciji, osnovnoj organizaciji udruženog rada ili drugom obliku organizovanja u radnoj organizaciji i u radnoj zajednici s manjim brojem radnika, funkciju delegacije vrše svi radnici.

Radni ljudi i građani u organizacijama udruženog rada i drugim samoupravnim organizacijama i zajednicama mogu statutom utvrditi da funkciju delegacije vrši radnički savet, odnosno neposredno izabrani organ.

Radni ljudi u poljoprivrednoj delatnosti koji ne obrazuju delegaciju po osnovu udruživanja u zadruge i druge oblike udruživanja rada i sredstava, obrazuju delegaciju za veće udruženog rada za područje mesne zajednice ili za teritoriju opštine.

Radni ljudi koji ličnim radom samostalno u vidu zanimanja obavljaju umetničku ili drugu kulturnu, advokatsku ili drugu profesionalnu delatnost obrazuju delegaciju za veće udruženog rada za područje mesne zajednice ili teritoriju opštine.

Radni ljudi koji samostalno obavljaju delatnost ličnim radom i radnici koji su kod njih zaposleni obrazuju delegaciju za veće udruženog rada za područje mesne zajednice ili teritoriju opštine.

U društveno-političkim organizacijama funkciju delegacije vrše njihova izabrana tela određena njihovim statutima, odnosno drugim odlukama.

2. Radni ljudi i građani i njihove delegacije u osnovnim samoupravnim organizacijama i zajednicama i društveno-političkim organizacijama predlažu kandidate za delegate u odgovarajuća veća skupština društveno-političkih zajednica i učestvuju u utvrđivanju kandidata, na način utvrđen zakonom.

Broj utvrđenih kandidata za delegate na listi kandidata mora biti veći od broja delegata koji se bira.

Kandidati za delegate utvrđuju se tajnim glasanjem.

3. Delegacije radnih ljudi i građana u osnovnim samoupravnim organizacijama i zajednicama koje imaju zajedničkog delegata u odgovarajućem veću skupštine društveno-političke zajednice obrazuju konferenciju delegacija ili drugi oblik povezivanja delegacija, radi izgrađivanja zajedničkih stavova za rad i odlučivanje tog delegata u skupštini.

Način obrazovanja i rada konferencije delegacija i drugih oblika povezivanja delegacija može se urediti zakonom.

4. Delegate u veće udruženog rada i veće mesnih zajednica skupštine opštine biraju radni ljudi i građani u organizacijama udruženog rada i drugim samoupravnim organizacijama i zajednicama neposredno i tajnim glasanjem ili delegate u ova veća delegiraju delegacije tih organizacija i zajednica, u skladu sa ustavom i zakonom.

Delegate u veće opština skupštine republike, odnosno autonomne pokrajine biraju radni ljudi i građani neposredno, opštim i tajnim glasanjem, a delegate u veće udruženog rada skupštine republike, odnosno autonomne pokrajine biraju radni ljudi u organizacijama udruženog rada i drugim samoupravnim organizacijama i zajednicama koje su povezane prvenstveno radom i odnosima u društvenoj reprodukciji, neposredno i tajnim glasanjem, na način utvrđen ustavom i zakonom.

5. Društveno-političke organizacije u okviru Socijalističkog saveza radnog naroda dogovorno utvrđuju listu kandidata za delegate u društveno-političko veće skupštine društveno-političke zajednice iz reda svojih članova, na osnovu kandidacionog postupka u kome učestvuju članovi u osnovnim organizacionim oblicima delovanja ovih organizacija.

Radni ljudi i građani izjašnjavaju se, na osnovu liste kandidata, o izboru delegata u društveno-političko veće skupštine društveno-političke zajednice, neposredno, opštim i tajnim glasanjem.

6. Delegat izabran neposrednim i tajnim glasanjem ima prava i dužnosti člana delegacije samoupravne organizacije i zajednice, odnosno društveno-političke organizacije.

7. Skupština društveno-političke zajednice bira, odnosno imenuje nosioce funkcija u državnim organima na osnovu liste na kojoj je broj utvrđenih kandidata veći od broja koji se bira, odnosno imenuje, ako za pojedine funkcije nije zakonom, odnosno statutom drukčije utvrđeno.

8. Tačkom 1 zamenjuje se član 133; tačkom 2 dopunjuje se član 138, tačkom 3 dopunjuje se član 137, tačkom 4 zamenjuje se stav 1 člana 138, tačkom 5 zamenjuje se član 139, tačkom 6 dopunjuje se odeljak 8, Glava II, Deo drugi, tačkom 7 dopunjuje se član 94 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXVII

1. Zakonom ili na zakonu zasnovanom odlukom opštinske skupštine utvrđuje se način vršenja javnih ovlašćenja koja se poveravaju pojedinim organizacijama i zajednicama i prava skupština i drugih organa društveno-političkih zajednica u pogledu davanja smernica tim organizacijama i zajednicama i u pogledu vršenja nadzora u vezi sa vršenjem javnih ovlašćenja.

2. Zakonom se može propisati obaveza udruživanja ili obezbeđivanja sredstava na drugi način za materijalno obezbeđenje nezaposlenih lica, prekvalifikaciju radnika i stvaranje povoljnih uslova za zapošljavanje uopšte.

3. Pripadnici naroda i narodnosti Jugoslavije imaju pravo na nastavu na svom jeziku u skladu sa ustavom i zakonom.

4. Svi propisi i drugi opšti akti saveznih organa moraju biti u saglasnosti sa saveznim zakonom.

Republički i pokrajinski zakon i drugi propisi i opšti akti organa društveno-političke zajednice ne mogu biti u suprotnosti sa saveznim zakonom.

Samoupravni opšti akti ne mogu biti u suprotnosti sa zakonom.

5. Saveznim zakonom utvrđuju se načela o obrazovanju i sastavu redovnih sudova i načela o izboru i prestanku sudijske funkcije.

6. Sudije redovnih sudova biraju se i razrešavaju na način, pod uslovima i po postupku kojima se obezbeđuje sposobnost za vršenje sudijske funkcije i nezavisnost sudija u suđenju.

7. Javni tužilac ima pravo i dužnost da neposredno nižem javnom tužiocu, a kad je ustavom utvrđeno i drugom javnom tužiocu, daje obavezna uputstva za njegov rad.

Saveznim zakonom utvrđuju se načela o obrazovanju javnih tužilaštava i načela o imenovanju i prestanku funkcije javnog tužioca.

8. Tačkom 1 zamenjuje se stav 2 člana 152, tačkom 2 dopunjuje se član 159, tačkom 3 zamenjuje se stav 2 člana 171, tačkom 4 zamenjuju se st 1 i 2 člana 207 i ukida stav 3 člana 207, tačkom 5 dopunjuje se član 220, tačkom 6 zamenjuje se stav 2 člana 230, tačkom 7 dopunjuje se član 235 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXVIII

1. Radnici imaju pravo na štrajk pod uslovima utvrđenim saveznim zakonom.

2. Ovim amandmanom dopunjuje se Glava III, Deo drugi Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXIX

1. Republike i autonomne pokrajine u ostvarivanju neposredne saradnje mogu, u okviru svojih prava i dužnosti utvrđenih ustavom, dogovorima utvrđivati zajedničke osnove za uređivanje odnosa u pojedinim oblastima, obrazovati zajednička tela i preuzimati druge obaveze od značaja za ostvarivanje zajedničkih interesa.

Organi federacije prate i podstiču saradnju republika i autonomnih pokrajina i mogu davati inicijativu za zaključivanje dogovora.

2. Dogovor obavezuje učesnike koji su ga zaključili.

Dogovorom se utvrđuju način sprovođenja preuzetih obaveza i odgovornost učesnika dogovora za izvršavanje tih obaveza.

3. Ovim amandmanom dopunjuje se član 244 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXX

1. Odluke, isprave i drugi pojedinačni akti izdati od državnih organa i ovlašćenih organizacija imaju istu važnost na celoj teritoriji Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.

2. Protivustavni su propisi i drugi akti i radnje kojima se organizacije udruženog rada ili radni ljudi zavisno od sedišta, odnosno prebivališta stavljaju u neravnopravan položaj.

3. Tačkom 1 zamenjuje se član 250, tačkom 2 zamenjuje se stav 2 člana 254 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXXI

1. Osnovu jedinstvenog jugoslovenskog tržišta čine:

— jedinstven novac, jedinstven monetarni, kreditni i devizni sistem, zajednička monetarna i devizna politika i zajedničke osnove kreditne politike,

— jedinstvene osnove poreskog sistema i zajedničke osnove poreske politike,

— zajednička politika privrednog i društvenog razvoja utvrđena društvenim planom Jugoslavije i strategija naučno-tehnološkog razvoja Jugoslavije.

2. Republike i autonomne pokrajine, ako to zahteva obezbeđivanje jedinstva i stabilnosti jugoslovenskog tržišta, međusobnim dogovorima usklađuju poresku politiku i poreski sistem koje, u okviru svojih prava i dužnosti, utvrđuju, odnosno uređuju.

3. Poslove u oblasti izvršavanja obaveza plaćanja određenih poreza i drugih dažbina, odnosno doprinosa određenih obveznika, utvrđenih zakonom, obavljaju službe društvenih prihoda kao društvene službe.

Službe društvenih prihoda rade na osnovu zakona i drugih propisa i odgovorne su, u skladu sa zakonom, za njihovo primenjivanje.

Saveznim zakonom uređuju se položaj i osnove funkcionisanja službi društvenih prihoda.

4. Tačkom 1 alineja 1 zamenjuje se alineja 2 stav 1 člana 252, tačkom 1 alineja 2 dopunjuje se stav 1 člana 252, tačkom 1 alineja 3 zamenjuje se alineja 6 stav 1 člana 252, tačkom 2 zamenjuje se stav 1 člana 265, tačkom 3 dopunjuje se Glava I, Deo treći Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXXII

1. Porezi iz dohotka, odnosno dobiti organizacije udruženog rada i drugog pravnog lica plaćaju se prema propisima i u korist društveno-političke zajednice na čijoj teritoriji ta organizacija, odnosno to lice ili njihovi delovi trajno obavljaju delatnost.

Doprinosi iz dohotka organizacije udruženog rada i drugog pravnog lica plaćaju se prema odluci i u korist samoupravne interesne zajednice ili drugog oblika samoupravnog organizovanja koji obezbeđuju zadovoljavanje potreba i interesa, odnosno korišćenje usluga za koje se plaćaju ti doprinosi.

Porezi iz ličnih dohodaka, odnosno prihoda radnika i građana, osim poreza na imovinu i prihode od imovine, plaćaju se, u skladu sa saveznim zakonom, prema propisima i u korist društveno-političke zajednice na čijoj teritoriji radnik ili građanin živi.

Doprinosi iz ličnih dohodaka, odnosno prihoda radnika i građana plaćaju se, u skladu sa saveznim zakonom, prema odluci i u korist samoupravne interesne zajednice ili drugog oblika samoupravnog organizovanja koji radniku i građaninu ili članovima njihove porodice obezbeđuju zadovoljavanje potreba i interesa, odnosno korišćenje usluga za koje se plaćaju ti doprinosi.

2. Ovim amandmanom zamenjuje se član 266 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXXIII

1. Društvenim planom Jugoslavije u uslovima delovanja tržišnih zakonitosti i ekonomske samostalnosti organizacija udruženog rada na jedinstvenom jugoslovenskom tržištu, oslanjajući se na naučna saznanja i uzimajući u obzir međunarodne ekonomske odnose i međunarodne obaveze Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, utvrđuje se zajednička razvojna i ekonomska politika i usmerava privredni i društveni razvoj Jugoslavije u skladu sa zajedničkim, na samoupravnoj osnovi utvrđenim, interesima radnika u udruženom radu i drugih radnih ljudi, kao i sa zajednički dogovorenim interesima republika i autonomnih pokrajina.

Društvenim planom Jugoslavije utvrđuju se ekonomske i druge mere, odnosno smernice i okviri za donošenje mera ekonomske politike i drugih mera, koje, u skladu s pravima i dužnostima utvrđenim ustavom, donose organi federacije, odnosno organi republika i autonomnih pokrajina, radi obezbeđivanja uslova za što skladniji i stabilniji razvoj i za ostvarivanje usklađenih zajedničkih interesa udruženog rada, odnosno zajedničkih interesa republika i autonomnih pokrajina na jedinstvenom jugoslovenskom tržištu.

2. Ovim amandmanom zamenjuje se član 257 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXXIV

1. Obrazuje se poseban fond federacije za kreditiranje i druge oblike podsticanja bržeg razvoja privredno nedovoljno razvijenih republika i autonomnih pokrajina.

Fond podstiče udruživanje rada i sredstava između organizacija udruženog rada.

Saveznim zakonom utvrđuju se privredno nedovoljno razvijene republike i autonomne pokrajine, stalni izvori sredstava fonda, posebni uslovi kreditiranja i drugih oblika podsticanja iz tih sredstava i način poslovanja fonda.

Za potrebe fonda organi federacije mogu raspisivati obavezne zajmove.

2. Ovim amandmanom zamenjuju se st 1, 2 i 3 člana 258 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXXV

1. Monetarni, devizni i kreditni sistem su jedinstveni.

2. Narodna banka Jugoslavije, narodne banke republika i narodne banke autonomnih pokrajina su ustanove jedinstvenog monetarnog sistema koje sprovode zajedničku monetarnu i deviznu politiku i zajedničke osnove kreditne politike koje utvrđuje Skupština SFRJ.

Narodna banka Jugoslavije izdaje novčanice i kovani novac. U skladu sa zajedničkom monetarnom politikom, Narodna banka Jugoslavije reguliše količinu novca u opticaju i, zajedno sa narodnim bankama republika i narodnim bankama autonomnih pokrajina, preduzima mere za sprovođenje te politike.

Narodna banka Jugoslavije predlaže Skupštini SFRJ zajedničku monetarnu i deviznu politiku i zajedničke osnove kreditne politike i savezne zakone i druge propise i opšte akte u oblasti monetarnog, kreditnog i deviznog sistema i odgovorna je za to Skupštini SFRJ, kao i za jedinstveno sprovođenje i stalno praćenje sprovođenja politike izvršavanja saveznih zakona i drugih propisa i opštih akata u ovim oblastima.

Kad drugi ovlašćeni predlagač podnosi Skupštini SFRJ predloge za utvrđivanje politike i donošenje saveznih zakona, drugih propisa i opštih akata u ovim oblastima, Narodna banka Jugoslavije ima pravo da Skupštini SFRJ daje mišljenje o tim predlozima.

Merama za sprovođenje zajedničke monetarne i devizne politike i zajedničkih osnova kreditne politike niko se ne može dovesti u neravnopravan položaj u pogledu obavljanja delatnosti i sticanja dohotka.

3. Narodna banka Jugoslavije, narodne banke republika i narodne banke autonomnih pokrajina odgovorne su, u okviru svojih prava i dužnosti, za stabilnost valute, za opštu likvidnost plaćanja u zemlji i prema inostranstvu i za sprovođenje i praćenje sprovođenja zajedničke monetarne i devizne politike i zajedničkih osnova kreditne politike.

Narodna banka Jugoslavije, narodne banke republika i narodne banke autonomnih pokrajina samostalno, u okviru svojih prava i dužnosti, izvršavaju saveznim zakonom ili drugim saveznim propisom, odnosno opštim aktom utvrđene mere kojima se ostvaruju ciljevi i zadaci zajedničke monetarne i devizne politike i zajedničkih osnova kreditne politike. Poslovne banke i druge finansijske organizacije dužne su da se pridržavaju odluka koje Narodna banka Jugoslavije, narodne banke republika i narodne banke autonomnih pokrajina donose radi ostvarivanja te politike.

4. Narodna banka Jugoslavije prima u depozit sredstva federacije i obavlja kreditne i druge bankarske poslove za potrebe Jugoslovenske narodne armije i za druge potrebe narodne odbrane utvrđene saveznim zakonom, kao i druge saveznim zakonom određene bankarske poslove za račun federacije.

Poslovanje Narodne banke Jugoslavije za račun federacije, odnosno za potrebe Jugoslovenske narodne armije i druge potrebe narodne odbrane vodi se odvojeno od poslovanja u vezi sa sprovođenjem zajedničke monetarne i devizne politike i zajedničkih osnova kreditne politike.

Narodna banka Jugoslavije ne može se baviti drugom delatnošću poslovnih banaka.

Narodne banke republika i narodne banke autonomnih pokrajina ne mogu se baviti delatnošću poslovnih banaka.

5. Narodna banka se može zadužiti u inostranstvu samo na osnovu saveznog zakona kojim se utvrđuju namene i korisnici sredstava.

6. Poslovima Narodne banke Jugoslavije koji se odnose na predlaganje i sprovođenje zajedničke monetarne i devizne politike i zajedničkih osnova kreditne politike i predlaganje saveznih zakona i drugih propisa i opštih akata u oblasti jedinstvenog monetarnog, kreditnog i deviznog sistema upravlja Savet guvernera. Savet guvernera u upravljanju tim poslovima donosi odluke i preduzima mere za njihovo sprovođenje. Odluke i druge akte iz oblasti poslovanja Narodne banke Jugoslavije o kojima ne odlučuje Savet guvernera donosi guverner Narodne banke Jugoslavije. Savet guvernera i guverner Narodne banke Jugoslavije odgovorni su Skupštini SFRJ, u okviru svojih prava i dužnosti, za odluke i akte koje donose iz oblasti poslovanja Narodne banke Jugoslavije.

Guverner Narodne banke Jugoslavije ima pravo da obustavi od izvršenja odluke i opšte akte Saveta guvernera ako smatra da su u suprotnosti sa utvrđenom politikom i saveznim zakonima i drugim propisima i opštim aktima iz oblasti poslovanja Narodne banke Jugoslavije i dužan je da o tome obavesti Skupštinu SFRJ koja donosi konačnu odluku.

Narodne banke republika i narodne banke autonomnih pokrajina dužne su da u sprovođenju zajedničke monetarne i devizne politike i zajedničkih osnova kreditne politike postupaju u skladu sa odlukama i merama koje Savet guvernera, u okviru prava i dužnosti Narodne banke Jugoslavije, donosi radi sprovođenja te politike.

7. Političku kontrolu nad radom Narodne banke Jugoslavije vrše veća Skupštine SFRJ u oblastima iz svog delokruga.

Nadležno veće Skupštine SFRJ može ukinuti ili poništiti propis i drugi opšti akt Narodne banke Jugoslavije koji nije u skladu sa ovim ustavom, saveznim zakonom i drugim propisom ili opštim aktom koji je ono donelo.

8. Tačkom 1 zamenjuje se stav 1 člana 259, tačkom 2 zamenjuje se član 260, tačkom 3 zamenjuje se član 261, tačkom 4 zamenjuje se član 262, tačkom 5 dopunjuje se član 263, tačkom 6 zamenjuje se stav 2 člana 263 i dopunjuje član 263, tačkom 7 dopunjuje se odeljak 2, Glava I, Deo četvrti Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXXVI

1. Republike i autonomne pokrajine ostvaruju saradnju sa organima i organizacijama stranih država i međunarodnim organizacijama u okviru utvrđene spoljne politike Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i međunarodnih ugovora, a autonomne pokrajine, kad je to Ustavom Socijalističke Republike Srbije utvrđeno, i u okviru ostvarivanja međunarodne saradnje Socijalističke Republike Srbije.

Republike i autonomne pokrajine sarađuju međusobno u ostvarivanju međunarodne saradnje, a sa saveznim organima usklađuju ostvarivanje svoje međunarodne saradnje. Autonomne pokrajine usklađuju ostvarivanje svoje međunarodne saradnje i sa organima Socijalističke Republike Srbije.

2. Ovim amandmanom zamenjuje se stav 2 člana 271 i dopunjuje član 271 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXXVII

1. Savezni organi i republički, odnosno pokrajinski organi međusobno sarađuju i redovno se obaveštavaju o izvršavanju saveznih zakona, drugih propisa i opštih akata.

2. Kad organi uprave u republikama i autonomnim pokrajinama neposredno izvršavaju savezne zakone, druge propise i opšte akte za čije su izvršavanje odgovorni savezni organi uprave, savezni organi uprave imaju pravo i dužnost da nadležnim republičkim i pokrajinskim organima uprave daju obavezne instrukcije za njihovo izvršavanje.

3. Ako nadležni organi, osim saveznih organa, ne izvršavaju savezni zakon, drugi propis ili opšti akt, ili ne obezbeđuju njegovo izvršavanje, savezni organ uprave upozoriće na to odgovarajući republički, odnosno pokrajinski organ uprave i zatražiće da u određenom roku preduzme odgovarajuće mere kojima se obezbeđuje njegovo izvršavanje. Savezni organ uprave obavestiće o tome Savezno izvršno veće, a ono će obavestiti izvršno veće skupštine republike, odnosno izvršno veće skupštine autonomne pokrajine.

Ako se i pored upozorenja i preduzetih mera ne obezbedi izvršavanje saveznog zakona, drugog propisa ili opšteg akta za čije su izvršavanje odgovorni savezni organi, Savezno izvršno veće obezbediće njegovo izvršavanje i o tome će istovremeno obavestiti Skupštinu SFRJ. Savezno izvršno veće može predložiti Skupštini SFRJ da obavesti skupštinu republike, odnosno skupštinu autonomne pokrajine o preduzetim merama i da pokrene pitanje odgovornosti nadležnog republičkog ili pokrajinskog organa, odnosno funkcionera koji rukovodi tim organom.

Ako se i pored upozorenja i preduzetih mera ne obezbedi izvršavanje saveznog zakona, drugog propisa ili opšteg akta za čije su izvršavanje odgovorni republički, odnosno pokrajinski organi, Savezno izvršno veće predložiće Skupštini SFRJ da od skupštine republike, odnosno skupštine autonomne pokrajine zatraži da preduzme mere kojima se obezbeđuje izvršavanje saveznog zakona, drugog propisa ili opšteg akta i da pokrene pitanje odgovornosti nadležnog organa, odnosno funkcionera koji rukovodi tim organom. Ako neizvršavanje tog zakona, drugog propisa ili opšteg akta može prouzrokovati veće štetne materijalne posledice, ugroziti život i zdravlje ljudi, ugroziti bezbednost zemlje ili izazvati druge teže posledice, Savezno izvršno veće će neposredno obezbediti njegovo izvršavanje i o tome će istovremeno obavestiti Skupštinu SFRJ.

4. Kad nadležni organi uprave ne izvrše upravni posao određen saveznim zakonom, drugim propisom ili opštim aktom za čije su izvršavanje odgovorni savezni organi uprave, a neizvršavanje tog upravnog posla može izazvati štetne posledice, savezni organ uprave dužan je da izvrši taj posao i o tome obavesti Savezno izvršno veće i izvršno veće skupštine republike, odnosno izvršno veće skupštine autonomne pokrajine.

Savezni organ uprave, na osnovu ovlašćenja Saveznog izvršnog veća, dužan je da izvrši upravni posao određen saveznim zakonom, drugim propisom ili opštim aktom za čije su izvršavanje odgovorni drugi organi, ako utvrdi da, i pored upozorenja, nadležni organ u republici, odnosno autonomnoj pokrajini taj posao nije izvršio, a njegovo neizvršavanje bi moglo izazvati teže štetne posledice. Savezno izvršno veće dužno je da o tome obavesti Skupštinu SFRJ, skupštinu republike, odnosno skupštinu autonomne pokrajine i izvršno veće te skupštine.

5. Kad nadležni organi uprave, osim saveznih organa uprave, neposredno vrše inspekcijski nadzor nad izvršavanjem saveznih zakona, drugih propisa ili opštih akata, savezni organi uprave imaju pravo i dužnost da pokreću, odnosno zahtevaju pokretanje postupka za utvrđivanje odgovornosti zbog neizvršavanja saveznih zakona, drugih propisa i opštih akata za čije su izvršavanje odgovorni savezni organi i da preduzimaju i mere inspekcijskog nadzora utvrđene saveznim zakonom.

Savezni organi uprave neposredno vrše inspekcijske poslove u izvršavanju saveznih zakona, drugih propisa i opštih akata za čije su izvršavanje odgovorni savezni organi s ovlašćenjima utvrđenim saveznim zakonom, ako saveznim zakonom vršenje inspekcijskih poslova nije povereno drugim organima.

6. Tač 1 do 4 i stavom 1 tačke 5 zamenjuju se st 3 i 4 člana 273 i član 275, stavom 2 tačke 5 zamenjuje se stav 4 člana 364 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXXVIII

1. Ukupan obim sredstava za finansiranje Jugoslovenske narodne armije utvrđuje se za period za koji se donosi srednjoročni društveni plan Jugoslavije u procentu od nacionalnog dohotka Jugoslavije za taj period, u skladu sa tim srednjoročnim društvenim planom, a prema planu razvoja, izgradnje i opremanja Jugoslovenske narodne armije. Na tim osnovama se svake godine obezbeđuju sredstva za finansiranje Jugoslovenske narodne armije u budžetu federacije, u procentu od ostvarenog nacionalnog dohotka.

2. Radi obezbeđivanja stabilnosti finansiranja Jugoslovenske narodne armije, saveznim zakonom se, u okviru prihoda budžeta federacije, za finansiranje Jugoslovenske narodne armije može utvrditi poseban porez na promet proizvoda i usluga i drugi namenski izvori, a ako je radi obezbeđenja potrebnog iznosa sredstava neophodno i drugi porezi u okviru osnova poreskog sistema, do procenta utvrđenog u srednjoročnom planu, s tim da učešće pojedine republike i autonomne pokrajine u finansiranju funkcija federacije ostane u okviru utvrđenog odnosa.

3. Tačkom 1 zamenjuje se poslednja rečenica stava 3 člana 279, tačkom 2 dopunjuju se stav 2 člana 264 i stav 2 člana 279 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XXXIX

1. Federacija preko saveznih organa:

(1) uređuje osnove sistema državne uprave, uređuje osnove sistema javnog informisanja, uređuje osnove društvenih saveta i savezne društvene savete, uređuje udruživanje građana u društvene organizacije i udruženja građana koja se osnivaju za teritoriju Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije,

(2) utvrđuje strategiju naučno-tehnološkog razvoja Jugoslavije,

(3) uređuje devizni sistem i obezbeđuje izvršavanje saveznih zakona u ovoj oblasti, utvrđuje zajedničku monetarnu i deviznu politiku i obezbeđuje njeno sprovođenje,

(4) uređuje kreditni i bankarski sistem i utvrđuje zajedničke osnove kreditne politike,

(5) uređuje osnove poreskog sistema — izvore, vrste, obveznike i osnovice — koje su od značaja za funkcionisanje jedinstvenog jugoslovenskog tržišta,

(6) uređuje osnove sistema robnih rezervi,

(7) uređuje uslove za otvaranje i rad slobodnih zona,

(8) uređuje položaj, osnove organizacije i funkcionisanje Službe društvenog knjigovodstva,

(9) uređuje osnove pravnog položaja i poslovanja organizacija udruženog rada i drugih subjekata tržišnog poslovanja na jedinstvenom privrednom području Jugoslavije,

(10) uređuje jedinstven način iskazivanja društvenog proizvoda,

(11) uređuje i obezbeđuje upravljanje i raspolaganje društvenim sredstvima koja se koriste u Jugoslovenskoj narodnoj armiji i za njene potrebe,

(12) uređuje himnu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije,

(13) uređuje osnove sistema zaštite i unapređivanja životne sredine i zaštitu i unapređivanje životne sredine od interesa za celu zemlju i međunarodnu zajednicu i vrši nadzor nad izvršavanjem saveznih propisa u ovoj oblasti, uređuje proizvodnju i korišćenje radioaktivnog materijala i zaštitu od jonizujućih zračenja i vrši nadzor nad izvršavanjem saveznih propisa u ovoj oblasti kad je to od interesa za celu zemlju i međunarodnu zajednicu, uređuje uslove za uzimanje i presađivanje delova ljudskog tela, uređuje promet otrova i proizvodnju i promet opojnih droga i vrši nadzor nad izvršavanjem saveznih propisa u tim oblastima, uređuje promet i prevoz eksploziva i radioaktivnih i drugih opasnih materija i njihovo odlaganje i prevoz zapaljivih tečnosti i gasova i vrši nadzor nad izvršavanjem saveznih propisa u tim oblastima,

(14) uređuje režim voda od interesa za celu zemlju i međudržavnih voda i vrši nadzor nad izvršavanjem saveznih propisa u ovoj oblasti,

(15) uređuje osnove geodetske i geološke delatnosti od interesa za celu zemlju,

(16) uređuje i obezbeđuje sistem izvršavanja krivičnih sankcija osuđenih aktivnih vojnih lica i stranaca,

(17) uređuje i obezbeđuje sistem mernih jedinica i kontrolu mera i dragocenih metala, zaštitu pronalazaka, tehničkih unapređenja, žigova, znakova kvaliteta, oznaka porekla proizvoda, uzoraka i modela, standarde, tehničke normative i norme kvaliteta proizvoda, robe i usluga,

(18) uređuje osnove istraživanja atmosfere i osnove meteorološke i hidrološke delatnosti od interesa za celu zemlju,

(19) uređuje rešavanje sukoba republičkih zakona, odnosno pokrajinskih zakona sa zakonima drugih republika (kolizione norme) i sukoba nadležnosti između republičkih, odnosno pokrajinskih organa sa teritorija raznih republika.

2. Podtačkom (1) tačke 1 dopunjuje se stav 1 člana 281, podtačkama (2), (3), (5), (6), (7) i (10) dopunjuje se tačka 5) stav 1 člana 281, podtačkom (4) zamenjuju se reči „uređuje osnove kreditnog i bankarskog sistema“ u tački 5) stav 1 člana 281, podtačkom (8) zamenjuju se reči „položaj i osnove funkcionisanja Službe društvenog knjigovodstva“ u tački 5) stav 1 člana 281, podtačkom (9) zamenjuje se rečenica „uređuje osnove pravnog položaja i poslovanja organizacija udruženog rada i organizacija poslovnog udruživanja na jedinstvenom privrednom području Jugoslavije“ u tački 5) stav 1 člana 281, podtačkom (11) zamenjuje se rečenica „uređuje upravljanje i raspolaganje društvenim sredstvima koja se koriste u Jugoslovenskoj narodnoj armiji i za njene potrebe“ u tački 6) stav 1 člana 281, podtačkom (12) zamenjuje se rečenica „utvrđuje himnu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije“ u tački 9) stav 1 člana 281, podtačkom (13) zamenjuju se rečenice „uređuje zaštitu i unapređenje čovekove sredine koji su od interesa za celu zemlju i međunarodnu zajednicu“, „uređuje promet otrova i proizvodnju i promet opojnih droga“ i „uređuje promet i prevoz eksploziva i radioaktivnih i drugih opasnih materija i prevoz zapaljivih tečnosti i gasova kad je to od interesa za celu zemlju“ u tački 10) stav 1 člana 281 i dopunjuje tačka 10) stav 1 člana 281, podtačkom (14) zamenjuje se rečenica „uređuje osnove režima voda od interesa za dve ili više republika, odnosno autonomnih pokrajina“ u tački 10), stav 1 člana 281, podtačkom (15) dopunjuje se tačka 10) stav 1 člana 281, podtačkom (16) dopunjuje se tačka 12) stav 1 člana 281, podtačkom (17) zamenjuje se tačka 13) stav 1 člana 281, podtačkom (18) dopunjuje se tačka 14) stav 1 člana 281, podtačkom (19) zamenjuje se prva rečenica tačke 15) stav 1 člana 281 Ustava SFRJ.

Ukida se odredba tačke 5) stava 1 člana 281 Ustava SFRJ koja glasi „uređuje obavezno udruživanje organizacija udruženog rada u zajednice kad to zahteva tehnološko jedinstvo sistema u pojedinim oblastima i kad je to od interesa za celu zemlju“.

AMANDMAN XL

1. Savezno veće čine po trideset delegata radnih ljudi i građana u samoupravnim organizacijama i zajednicama i društveno-političkim organizacijama iz svake republike, odnosno po dvadeset delegata iz svake autonomne pokrajine.

Više od polovine delegata u Saveznom veću čine delegati iz udruženog rada.

Delegatsku izbornu jedinicu u republikama i autonomnim pokrajinama za delegate u Saveznom veću, utvrđenu zakonom, čine radni ljudi i građani u samoupravnim organizacijama i zajednicama i društveno-političkim organizacijama iz jedne ili više opština.

Način obrazovanja delegatskih izbornih jedinica i način obrazovanja i rada konferencije delegacija u delegatskim izbornim jedinicama za delegate u Saveznom veću i izbor i opoziv delegata u Saveznom veću uređuju se saveznim zakonom.

Kandidacioni postupak sprovodi Socijalistički savez radnog naroda.

Kandidate za delegate u Saveznom veću u delegatskoj izbornoj jedinici predlažu radni ljudi i građani i delegacije osnovnih samoupravnih organizacija i zajednica i društveno-političkih organizacija u okviru Socijalističkog saveza radnog naroda iz reda radnih ljudi i građana njihove delegatske izborne jedinice.

Kandidate za delegate u Saveznom veću u delegatskoj izbornoj jedinici utvrđuje kandidaciona konferencija delegacija samoupravnih organizacija i zajednica i društveno-političkih organizacija, na osnovu kriterijuma utvrđenih u Socijalističkom savezu radnog naroda.

Delegate za Savezno veće biraju radni ljudi i građani u delegatskoj izbornoj jedinici neposredno, opštim i tajnim glasanjem.

2. Delegaciju skupštine republike, odnosno skupštine autonomne pokrajine u Veću republika i pokrajina čini više od polovine delegata iz udruženog rada.

3. Veće republika i pokrajina na osnovu saglasnosti skupština republika i skupština autonomnih pokrajina:

1) donosi društveni plan Jugoslavije i strategiju naučno-tehnološkog razvoja Jugoslavije,

2) utvrđuje politiku i donosi savezne zakone kojima se uređuju odnosi u oblastima monetarnog sistema i emisije novca, deviznog sistema, spoljnotrgovinskog prometa, kreditnih i drugih ekonomskih odnosa s inostranstvom, obrazovanja novčanih i deviznih rezervi i raspolaganja njima, kad je to od interesa za celu zemlju, carinske i vancarinske zaštite, društvene kontrole cena proizvoda i usluga, kreditiranja i drugih oblika podsticanja bržeg razvoja privredno nedovoljno razvijenih republika i autonomnih pokrajina, utvrđivanje prihoda društveno-političkih zajednica koji se ostvaruju oporezivanjem proizvoda i usluga u prometu, ograničenja tržišta i slobodnog prometa robe i usluga, osnova, oblika i načina kompenzacija, osnova poreskog sistema — izvore, vrste, obveznike i osnovice koje su od značaja za funkcionisanje jedinstvenog jugoslovenskog tržišta, obaveznog udruživanja organizacija udruženog rada koje kao jedinstveni tehnološki sistemi obavljaju delatnosti u oblasti elektroprivrede, železničkog saobraćaja i poštansko-telefonsko-telegrafskog saobraćaja, obaveznog udruživanja organizacija udruženog rada u zajednice i druge oblike povezivanja i saradnje i u drugim oblastima, kad je tehnološko jedinstvo sistema u tim oblastima od interesa za celu zemlju, sistema i izvora sredstava za finansiranje federacije,

3) utvrđuje ukupan obim prihoda budžeta federacije za svaku godinu, utvrđuje ukupan obim sredstava za finansiranje Jugoslovenske narodne armije za period za koji se donosi srednjoročni društveni plan Jugoslavije i donosi savezne zakone kojima se utvrđuje poseban porez na promet proizvoda i usluga, drugi namenski izvori i drugi porezi u okviru osnova poreskog sistema,

4) daje autentično tumačenje saveznih zakona koje donosi.

4. Pravo predlaganja saveznih zakona i drugih opštih akata iz delokruga Veća republika i pokrajina koji se donose na osnovu saglasnosti skupština republika i skupština autonomnih pokrajina u oblasti monetarnog, kreditnog i deviznog sistema, monetarne i devizne politike i zajedničkih osnova kreditne politike ima i Narodna banka Jugoslavije.

5. Veće republika i pokrajina, na osnovu usaglašavanja stavova u Veću o predlozima i primedbama skupština republika i skupština autonomnih pokrajina na nacrt zakona ili drugog opšteg akta, utvrđuje predlog zakona, odnosno drugog opšteg akta.

Skupština republike, odnosno skupština autonomne pokrajine, nakon razmatranja nacrta zakona ili drugog opšteg akta, može ovlastiti svoju delegaciju u Veću republika i pokrajina da u ime skupštine da saglasnost na predlog zakona, odnosno drugog opšteg akta u celini.

6. Ako se, do dana kada se mora doneti budžet federacije, ne postigne saglasnost skupština republika i skupština autonomnih pokrajina o ukupnom obimu sredstava za finansiranje federacije, do utvrđivanja ukupnog obima tih sredstava potrebe federacije privremeno će se finansirati na osnovu budžeta iz prethodne godine, a za finansiranje Jugoslovenske narodne armije, na predlog Predsedništva SFRJ, utvrdiće se sredstva u iznosu do odgovarajućeg dela od ukupnog obima sredstava iz srednjoročnog planskog perioda za tu godinu.

7. Organ Saveza sindikata Jugoslavije određen njegovim statutom ima pravo da Skupštini SFRJ predlaže zakone i druge opšte akte kojima se uređuju osnovna prava radnika u udruženom radu.

8. Predsednik i potpredsednik Skupštine SFRJ i predsednici veća Skupštine SFRJ biraju se na četiri godine i ne mogu ponovo uzastopno biti birani na istu funkciju.

9. Tačkom 1 zamenjuje se član 291, tačkom 2 dopunjuje se član 292, tačkom 3 zamenjuju se tač 1), 2) i 3) stava 2 člana 286, tačkom 4 dopunjuje se član 298, stavom 1 tačke 5 zamenjuje se član 299, stavom 2 ove tačke zamenjuje se stav 2 člana 300, tačkom 6 zamenjuje se član 304, tačkom 7 dopunjuje se odeljak 4 Glava I, Deo četvrti Ustava SFRJ, tačkom 8 zamenjuje se Amandman III na Ustav SFRJ.

AMANDMAN ХLI

1. Predsedništvo SFRJ sačinjavaju po jedan član iz svake republike i autonomne pokrajine koga bira skupština republike, odnosno skupština autonomne pokrajine tajnim glasanjem na zajedničkoj sednici svih veća skupštine na predlog Socijalističkog saveza radnog naroda republike, odnosno autonomne pokrajine. Predlog se podnosi posle sprovođenja prethodnog postupka izjašnjavanja o kandidatima za članove Predsedništva SFRJ u Socijalističkom savezu radnog naroda Jugoslavije.

2. Član Predsedništva vrši svoju dužnost na osnovu i u okviru Ustava SFRJ i saveznih zakona.

Skupština republike, odnosno skupština autonomne pokrajine po sopstvenoj inicijativi, na predlog Socijalističkog saveza radnog naroda republike, odnosno autonomne pokrajine, ili na predlog Skupštine SFRJ, a nakon sprovedene prethodne rasprave u Socijalističkom savezu radnog naroda Jugoslavije, može razrešiti člana Predsedništva SFRJ pre isteka vremena na koje je biran.

3. Predsedništvo SFRJ, po svojoj inicijativi ili na predlog Saveznog izvršnog veća, za vreme ratnog stanja ili u slučaju neposredne ratne opasnosti, donosi uredbe sa zakonskom snagom o pitanjima iz nadležnosti Skupštine SFRJ i bira, odnosno imenuje i razrešava funkcionere koje bira, odnosno imenuje i razrešava Skupština SFRJ. Predsedništvo SFRJ podnosi ove uredbe, odnosno odluke o izboru ili imenovanju i razrešenju na potvrdu Skupštini SFRJ čim ona bude u mogućnosti da se sastane.

Uredbom sa zakonskom snagom, donesenom za vreme ratnog stanja, mogu se izuzetno, dok to stanje traje i ako to zahtevaju interesi odbrane zemlje, obustaviti pojedine odredbe ovog ustava koje se odnose na donošenje zakona, drugih propisa i opštih akata i preduzimanje mera od strane saveznih organa na osnovu saglasnosti nadležnih organa republika i autonomnih pokrajina, na pojedine slobode, prava i dužnosti čoveka i građanina i prava samoupravnih organizacija i zajednica ili na sastav i ovlašćenja državnih organa.

4. Tačkom 1 zamenjuje se tačka 1 Amandmana IV na Ustav SFRJ, tačkom 2 dopunjuje se član 324, tačkom 3 zamenjuje se član 317 Ustava SFRJ.

AMANDMAN ХLII

Prestaju da važe odredbe tačke 4 člana 288, tačke ? člana 315, st 1 i 2 člana 332 Ustava SFRJ, tačke ? Amandmana IV na Ustav SFRJ.

AMANDMAN ХLIII

1. Savezno izvršno veće sačinjavaju predsednik, određen broj članova i savezni sekretari i drugi funkcioneri koji rukovode saveznim organima uprave određenim saveznim zakonom.

Pri izboru članova Saveznog izvršnog veća i imenovanju saveznih sekretara i drugih funkcionera koji rukovode saveznim organima uprave koji su članovi Saveznog izvršnog veća vodi se računa o ravnopravnoj zastupljenosti republika i odgovarajućoj zastupljenosti autonomnih pokrajina.

2. Ovim amandmanom zamenjuju se st 1 i 4 člana 348 Ustava SFRJ.

AMANDMAN ХLIV

Prestaju da važe odredbe čl 355 do 357 Ustava SFRJ.

AMANDMAN XLV

1. Savezni sud:

1) odlučuje, pod uslovima i na način koji su utvrđeni saveznim zakonom, u poslednjem stepenu ili po vanrednom pravnom sredstvu o sporovima koji nastanu iz protivustavnih i protivzakonitih pojedinačnih akata i radnji kojima se organizacije udruženog rada ili radni ljudi zavisno od sedišta, odnosno prebivališta stavljaju na jedinstvenom jugoslovenskom tržištu u neravnopravan položaj ili kojima se na drugi način narušava jedinstvo jugoslovenskog tržišta, uključujući i sporove o naknadi štete koja se tim prouzrokuje,

2) odlučuje o imovinskim sporovima između federacije i republike, odnosno autonomne pokrajine, kao i između republika, odnosno autonomne pokrajine i druge republike,

3) odlučuje o zakonitosti konačnih upravnih akata saveznih organa, ako saveznim zakonom nije drukčije određeno,

4) odlučuje o vanrednim pravnim sredstvima protiv odluka redovnih i samoupravnih sudova, ako je to određeno saveznim zakonom,

5) odlučuje u poslednjem stepenu o presudama sudova u republici i autonomnoj pokrajini, kao i vojnih sudova, kad je izrečena smrtna kazna za krivična dela utvrđena saveznim zakonom,

6) rešava o sukobu nadležnosti između sudova sa teritorija dve ili više republika, između sudova sa teritorija autonomnih pokrajina i sudova sa teritorija drugih republika, kao i između vojnih sudova i drugih sudova,

7) vrši i druge poslove koji su mu stavljeni u nadležnost saveznim zakonom, u okviru prava i dužnosti federacije.

2. Ovim amandmanom zamenjuje se član 369. Ustava SFRJ.

AMANDMAN ХLVI

1. Postupak pred Ustavnim sudom Jugoslavije može pokrenuti organ Saveza sindikata Jugoslavije određen njegovim statutom.

2. Predsednik Ustavnog suda Jugoslavije bira se iz reda sudija tog suda na četiri godine i ne može ponovo biti biran na tu funkciju.

3. Tačkom 1 dopunjuje se stav 2 člana 387 Ustava SFRJ, tačkom 2 zamenjuje se stav 2 tačke 1 Amandmana VII na Ustav SFRJ.

AMANDMAN ХLVII

U članu 10, u stavu 2 člana 12, u stavu 1 člana 45, u stavu 1 člana 98, u stavu 1 člana 107 i u stavu 1 člana 121 Ustava SFRJ reči „osnovna i druga“, u različitim padežima, brišu se.

U stavu 1 člana 14, u članu 17, u članu 20, u st 1 i 2 člana 21, u stavu 1 člana 33, u članu 89, u stavu 4 člana 116, u stavu 1 člana 118 i u stavu 5 člana 134 Ustava SFRJ reč „osnovna“, u različitim padežima, briše se.

U drugoj rečenici stava 2 člana 108 reči „radne organizacije i složene“ i reč „osnovne“ brišu se, u stavu 1 člana 226 Ustava SFRJ reči „o organizovanju i izdvajanju osnovnih organizacija udruženog rada“ brišu se.

AMANDMAN ХLVIII

Za sprovođenje Amandmana IX do XLVII na Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije doneće se ustavni zakon.

Predlog ustavnog zakona je usvojen u Saveznom veću Skupštine SFRJ ako za njega glasaju dve trećine svih delegata u ovom veću.

Ustavni zakon je usvojen kad se sa tekstom koji je usvojilo Savezno veće Skupštine SFRJ saglase skupštine svih republika i autonomnih pokrajina.

Ustavni zakon se proglašava i stupa na snagu istovremeno sa Amandmanima IX do XLVIII na Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.

Izvor

• Službeni list Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, godina XLIV, broj 70, Beograd, subota, 26. novembar 1988.